Zmienność społeczeństwa Dominujący w dzisiejszej socjologii punkt widzenia podkreśla, że wszelkie ujęcia czasowe, statyczne, są tylko analityczną abstrakcją, potrzebną, ale nie wykraczającą, aby uchwycić najważniejsze cechy rzeczywistości społecznej. Tak jak podjęcie fotograficzne to tylko obraz ch...
Zwyczaj i moralność Mówiliśmy dotychczas o różnorodnych formach, jakie mogą przybierać reguły kulturowe, i sposobach ich integrowania się w większe całości ‐ procedury, instytucje i role społeczne. Ale strukturalizacja systemu aksjonormatywnego może dokonywać się także na podstawie treści reguł. Kl...
Źródła kultury zaufania Wytworzenie się kulturowo sankcjonowanego, uogólnionego „klimatuʺ zaufania (lub nieufności) posiada ogromne znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa. Warto zastanowić się nad determinantami tego zjawiska. Pierwsza kategoria czynników istotnych to dziedzictwo historyczne, a...
Cechy grupotwórcze Punktem wyjścia perspektywy grupowej jest banalne spostrzeżenie, że społeczeństwo to wielość jednostek albo inaczej ‐ pewna populacja. Jest oczywiste, że w społeczeństwie występują rozmaite zbiorowości jednostek. Wielością jednostek jest rodzina, ale i naród, drużyna piłkarska i ...
Czas w świadomości społecznej i kulturze Jako wszechobecny i istotny czynnik życia społecznego czas musiał znaleźć swoje odzwierciedlenie w świadomości ‐ myśleniu, motywacjach, postawach ludzi. Percepcja czasu to zapewne doznanie uniwersalne. Jednakże ludzie różnią się bardzo „poczuciem czasuʺ, czy...
Determinacja strukturalna a morfogeneza Badania, w których struktury społeczne traktowane były jako dane (zmienne niezależne, wyjaśniające), a tym, co problematyczne, były ludzkie działania (traktowane jako zmienne zależne, wyjaśniane) ‐ stanowiły przez długi czas standardowy sposób uprawiania socj...
Działania zbiorowe Aktywność ludzi w zbiorowościach przebiega nie tylko „obok siebieʺ, nolegleʺ z aktywnością innych ‐ jak w przypadku tłumu, audytorium, publiczności, pokolenia ‐ ale także wspólnie. Taka wspólna aktywność pojawia się wtedy, gdy ludzie zdają sobie sprawę, że celów, jakie sobie post...
Neoewolucjonizm w etnologii i socjologii Przez neoewolucjonizm (nowy ewolucjonizm) w socjologii rozumiemy nurt intelektualny nawiązujący do klasycznej koncepcji ewolucji, ale modyfikujący ją w istotny sposób przez odrzucenie niektórych kanonó...
Odmiany grup społecznych W efekcie dotychczasowej analizy widzimy już wyraźnie, jak niezwykle różnorodne całości społeczne odnaleźć można wśród zbiorowości ludzkich, a w szczególności wśród tych całości najbardziej ważnych, które nazywamy grupami społecznymi. Od rodziny do narodu, od drużyny sporto...
Socjologiczna wyobraźnia i język socjologii Co do tej naturalnej, niezbędnej w życiu kompetencji socjologicznej dodać może socjologiczna edukacja? Wybitny amerykański socjolog C. W. Mills określał cel nauczania socjologii jako kształtowanie „socjologicznej wyobraźniʺ: „zdolności rozumienia historii...
