Neoewolucjonizm w etnologii i socjologii Przez neoewolucjonizm (nowy ewolucjonizm) w socjologii rozumiemy nurt intelektualny nawiązujący do klasycznej koncepcji ewolucji, ale modyfikujący ją w istotny sposób przez odrzucenie niektórych kanonów dawnego ewolucjonizmu. Rozwija się w okresie po II wojnie światowej i posiada znaczących przedstawicieli także i dziś. Ma ambicje stania się prawdziwą nauką, na wzór i podobieństwo nauk przyrodniczych. Po pierwsze więc, stara się ugruntować wizję ewolucji społeczeństwa w sprawdzonym materiale empirycznym, sięga nie do luźnych metafor czy anegdotycznych ilustracji, lecz raczej do systematycznych badań nauk historycznych: paleontologii, archeologii, historiografii. Po drugie, stara się nadać teorii ewolucji walor ściśle naukowy przez wyeliminowanie z niej dowolnych wartościowań. Znika w ten sposób w nowym ewolucjonizmie idea postępu (czy regresu), na rzecz zimnego, obiektywnego opisu konkretnych procesów. Zmianie ulega także sam merytoryczny obraz ewolucji. Różni autorzy podważają kolejne założenia klasycznego ewolucjonizmu. I tak, w miejsce założenia determinizmu, pojawia się teza o probabilistycznym tylko wpływie wcześniejszych faz ewolucji na fazy późniejsze. Nie unikając do końca implikacji fatalistycznych, uwzględnia się w większym stopniu rolę ludzi i ich świadomych działań (podejmując tu ów nowatorski wątek zarysowany przez L. Warda). Odchodzi się od finalizmu, wprowadzając ideę alternatywnych scenariuszy rozwojowych, otwartego pola możliwości, w którym decyduje się kierunek rozwoju. Unika się, jak już wspomnieliśmy, założenia progresywizmu, nie traktując stanów późniejszych jako lepszych od stanów wcześniejszych. Modyfikuje się założenie uniformizmu, biorąc pod uwagę oczywisty pluralizm kultur, cywilizacji, społeczności ludzkich, podlegających ewolucji w zróżnicowanych formach. Odrzuca się także tezę o jednoliniowości (unilinearności) ewolucji. Przyjmuje się za to założenie wieloliniowego (multilinearnego) rozwoju, zarówno w tym sensie, że różne systemy społeczno‐kulturowe mogą mieć swoiste, odrębne trajektorie rozwojowe (niektóre mogą np. przeskakiwać pewne typowe fazy czy etapy), jak i w tym sensie, że rozwój różnych fragmentów czy aspektów jednego i tego samego systemu może biec różnymi torami (innym ‐rozwój gospodarki, innym polityki, innym rolnictwa, innym przemysłu, innym religii, innym nauki itp.), co pozwala uwzględnić ciekawy i częsty fenomen rozwoju niesynchronicznego (asynchronii rozwoju). Udział różnych autorów w takiej rewizji kanonów ewolucjonistycznych jest nierówny. Wymienimy tylko kilku najważniejszych. Antropolog amerykański Leslie A. White (1900‐1975) nadaje nowy impet dyskusjom wokół ewolucjo‐nizmu, publikując swoją Ewolucję kultury 5 . Jest to znów ewolucjonizm w wielkim stylu; próba zbudowania teorii ogarniającej całe dzieje ludzkości. Kultura ludzka jest w nieustannym procesie transformacji (nie „istniejeʺ, lecz „dzieje sięʺ). O tym ruchu decydują wewnętrzne napięcia w obrębie kultury, wynikające z hierarchizacji jej elementów; znaczenie podstawowe i determinujące wobec wszelkich innych fragmentów kultury ma technologia. „Systemy społeczne są zdeterminowane przez systemy techniczneʺ ‐ powiada White, niczym echo koncepcji Morgana. I kontynuując tę ideę, proponuje własną „energetyczną teorię rozwoju kulturowegoʺ. Najlepszym wskaźnikiem poziomu technologii jest rodzaj i ilość wykorzystywanej energii. Dzieje można podzielić na pięć etapów: w pierwszym człowiek wykorzystuj
(…)
…. Społeczeństwo nowoczesne rozwinęło się najpełniej w ramach tradycji zachodniej, zapoczątkowanej przez cywilizację grecką i żydowską (judaistyczną). W ramach tej tradycji rolę „społeczeństwa wiodącego przejmują w naszych czasach Stany Zjednoczone. Żadna inna linia rozwojowa nie wykazała takiego dynamizmu, ani takiej zdolności adaptacyjnej, jak właśnie cywilizacja zachodnia. Parsons zdradza tu typowy dla wielu ewolucjonistów etnocentryzm: tendencję do traktowania własnego społeczeństwa jako najdoskonalszej, uniwersalnej miary postępu.
…
… ogrodnicze, d) rolnicze, e) przemysłowe. Szczególnym typem, niejako linią boczną ewolucji, która występuje tylko w swoistych warunkach geograficznych, są społeczeństwa rybackie. Jeden z najwybitniejszych socjologów XX wieku, Talcott Parsons (1902‐1979) może być dołączony do tej listy neoewolucjonistów dzięki dwóm książkom, jakie napisał pod koniec życia: Societies: Evolutionary and Comparatwe Perspectwes…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)