Źródła kultury zaufania Wytworzenie się kulturowo sankcjonowanego, uogólnionego „klimatuʺ zaufania (lub nieufności) posiada ogromne znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa. Warto zastanowić się nad determinantami tego zjawiska. Pierwsza kategoria czynników istotnych to dziedzictwo historyczne, a więc wywodząca się z dziejów danego społeczeństwa zgeneralizowana tendencja do wyrażania zaufania lub przeciwnie ‐ nieufności wobec różnorodnych obiektów. Przeszłe losy mogą skłaniać do optymizmu, nadziei i zaufania, lub przeciwnie ‐ stanowić katalog klęsk czy niepowodzeń narzucający pesymizm, podejrzliwość i nieufność. Historia stanowi jednak tylko tło dla teraźniejszości. Decydującą rolę w generowaniu zaufania lub nieufności odgrywa aktualny kontekst strukturalny. Do tej drugiej kategorii czynników strukturalnych zaliczyć można następujące. Po pierwsze, niezwykle istotna jest stabilność normatywna lub przeciwnie ‐ normatywny chaos (anomia). Jeśli system reguł społecznych wskazujących pożądane cele i właściwe środki działań ludzkich jest dobrze artykułowany, spójny, przejrzysty i legitymizowany, wytwarza się poczucie porządku, przewidywalności, regularności i bezpieczeństwa egzystencjalnego. Już samo to wystarczy, aby pojawiło się uogólnione zaufanie typu instrumentalnego, efektywnościowego ‐ oczekiwanie sprawnego funkcjonowania systemu, poszczególnych instytucji, ról czy osób. Jeżeli do tego treść reguł prawnych, moralnych, zwyczajowych gwarantuje sprawiedliwość, postępowanie fair, bezpieczeństwo socjalne, ochronę obywateli, prawa podmiotowe itp., wówczas wytwarza się także uogólnione zaufanie typu aksjologicznego czy opiekuńczego. I przeciwnie, chaotyczne, niespójne, słabo legitymizowane reguły (anomia normatywna) czynią działania przypadkowymi i nieprzewidywalnymi, tworzą poczucie anarchii, niepewności i zagrożenia. Uogólniona nieufność instrumentalna, percepcja kompletnej nieefektywności systemu, stanowi w takich warunkach naturalną reakcję. Jeśli do tego treść reguł jest postrzegana jako niesprawiedliwa, amoralna lub stronnicza, rodzi się także nieufność typu aksjologicznego czy opiekuńczego, przekonanie o szerzeniu się zła i niemożności polegania na kimkolwiek. Po drugie, istotne znaczenie posiada przejrzystość organizacji społecznej, lub przeciwnie ‐ niejasność i tajemniczość struktur politycznych czy gospodarczych. To, co znamy i rozumiemy, budzi zaufanie. Jeżeli budowa, racje istnienia, zasady działania, kompetencje i osiągane przez instytucje rezultaty są dobrze widoczne, łatwe do zrozumienia, podlegające kontroli ‐ czujemy się bezpiecznie i obdarzamy instytucję zaufaniem. Zauważono na przykład, jak wielkie znaczenie dla uogólnionego zaufania ma prostota systemu podatkowego. I przeciwnie, jeśli struktura i funkcjonowanie instytucji są niejasne, ukryte, zawikłane, trudne do pojęcia, naturalną reakcją będzie uogólniona nieufność.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)