Pojęcie własności. W Instytucjach Gaiusa, a także w wypowiedziach jurystów, które zostały umieszczone w Digestach, nie można znaleźć definicji „prawa własności”. Jedyna próba znajduje się w Instytucjach justyniańskich, gdzie określa się własność jako pełne władztwo na rzeczą (plena in re
Pojęcie zobowiązań. Zobowiązanie (obligatio) jest to stosunek prawny między dwiema stronami, z których jedna jest wierzycielem (creditor), a druga dłużnikiem (debitor). Węzeł obligacyjny istniał tylko pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem. Polegał on na uprawnieniu wierzyciela do żądania od dłużnika, ...
Powództwo negatoryjne. Actio negatoria przysługiwało właścicielowi, który wprawdzie nie został pozbawiony posiadania rzeczy, ale prawo jego uległo naruszeniu w inny sposób. Przykładem takiego naruszenia mogą być złośliwie kierowane przykre wyziewy na grunt właściciela (immissiones), najczęściej pol...
Powstanie, zgaśnięcie i realizacja zastawu. Powstanie zastawu: zastaw powstawał przede wszystkim a) z woli osób zainteresowanych, przez prywatną i nieformalną umowę pomiędzy zastawcą a zastawnikiem. Innym sposobem ustanawiania zastawu był b) zastaw „ustanawiany milcząco” - bez żadnych umów, oraz c)...
Proces kognicyjny Ukształtował się jako jedyny sposób dochodzenia roszczeń wynikających z prawa prywatnego dopiero w okresie dominatu. Jednofazowe postępowanie toczyło się w całości przed sędziami - urzędnikami państwowymi. Na najniższym szczeblu sądzili w sprawach drobniejszych urzędnicy municypa...
Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (negotiorum gestio). Pretor zapowiedział w edykcie: „jeżeli ktoś będzie prowadził sprawy drugiego lub sprawy tego, który zmarł, udzielę z tego tytułu powództwa”. Węzeł obligacyjny zawiązywał się przez podjęci...
Przedmiot zobowiązania. Treścią każdego zobowiązania jest spełnienie jakiegoś świadczenia w przyszłości. Rzymianie przedmiot świadczenia określali jako dare, facere i praestare. dare (dać) - oznaczało przeniesienie na wierzyciela własności rzeczy lub ustanowienie dla niego ograniczonego prawa rzec...
Przestępstwa prawa prywatnego. Drugim obok kontraktów źródłem powstawania zobowiązań były - wedle systematyki przyjętej przez Gaiusa w Instytucjach - delicta (odpowiednik dzisiejszych „czynów niedozwolonych”, traktowanych jako źródło odpowiedzialności cywilnej), rozumiane jako przestępstwa prawa pr...
Spółka (societas). Historycznym zaczątkiem późniejszej spółki zarobkowej była wspólnota spadkobierców - consortium. Societas - był to związek dwóch lub więcej wspólników (socii), którzy zobowiązywali się dążyć do osiągnięcia wspólnych celów przy użyciu wspólnych środków personalnych i rzeczowych. ...
Szkoda i sposoby jej naprawienia. Szkoda to nic innego jak naruszenie interesu wierzyciela, który wyraża się w jego prawie podmiotowym chronionym przez obowiązujący porządek prawny. Może to być uszczerbek w majątku wierzyciela, ale w równym stopniu uszczerbek w innych dobrach materialnych, jak i ni...
