Użyczenie (commodatum). Użyczenie to bezpłatne korzystanie z cudzej rzeczy w zakresie ustalonym przez strony, bez prawa do pobierania pożytków. Commodatum był kontraktem realnym, dwustronnie zobowiązującym niezupełnym, ocenianym wg bonae fidei. Przedmiotem użyczenia były rzeczy niezużywalne najczęś...
Umocnienie zobowiązań. Normalną gwarancją wykonania obowiązku dłużnika była ochrona procesowa (za wyjątkiem zobowiązań naturalnych). Jednym z zabezpieczeń wierzytelności było rzeczowe prawo zastawu. Dodatkowymi zabezpieczeniami ze strony dłużnika było a) ustanowienie
Umorzenie zobowiązań wg prawa pretorskiego. Umorzenie zobowiązania wg ius honorarium polegało na tym, że dłużnik pozwany o spełnienie świadczenia bronił się „przy pomocy zarzutu” (ope exceptionis) i w ten sposób paraliżował powództwo. Pa...
Wymogi co do towaru i ceny sprzedaży. Towarem mogła być rzecz dopuszczona do obrotu gospodarczego, zarówno materialna - res corporalis, jak i niematerialna - res incorporalis. Mogły to być również rzeczy cudze, a to dlatego, że sprzedawca nie miał obowiązku przeniesienia własności na rzeczy sprzeda...
Zasady dotyczące służebności. Służebnościami rządziły pewne zasady ogólne, i tak: „służebność nie może polegać na działaniu” (servitus in faciendo consistere nequit) - obciążony właściciel był zobowiązany jedynie do powstrzymania się od działania (non facere) albo do znoszenia cudzego działania (p...
Zastaw powierniczy (fiducia). Prawo zastawu - ograniczone prawo rzeczowe przysługujące wierzycielowi na cudzej rzeczy w celu uzyskania z niej zaspokojenia należności nie pokrytej przez dłużnika. Fiducia - było to realne zabezpieczenie kredytu; dł...
Kontrakt zastawniczy (pignus). Był to kontrakt, w którym zastawca wydawał zastawnikowi jakąś rzecz w posiadanie na zabezpieczenie istniejącego długu, a zastawnik zobowiązywał się zwrócić tą rzecz w razie spłaty długu lub też wydać zastawcy nadwyżkę ponad ten dług, uzyskaną ze sprzedaży rzeczy zasta...
Zlecenie (mandatum). Zlecenie było kontraktem konsensualnym, z którego powstawało zobowiązanie dwustronnie zobowiązujące niezupełnie. Była to prawna forma korzystania z usług innych osób wolnych. Polegało ono na tym, że przyjmujący zlecenie (mandatariusz) zobowiązywał się wobec dającego zlecenie (m...
Zmiana podmiotu zobowiązania. Cesja (cessio), przelew - przeniesienie wierzytelności na inną osobę przez czynność prawną. Dotychczasowy wierzyciel to cedent, a nowy - cesjonariusz. Namiastkami cesji były na pewno nowacja i zastępstwo procesowe, natomiast trzeci etap rozwojowy, zaznaczony przez wpro...
Zniewaga (iniuria). Zniewaga to bezprawne naruszenie osobowości człowieka wolnego. Ustawa XII tablic regulowała kazuistycznie trzy odrębne przypadki naruszenia osoby człowieka: membrum ruptum - ciężkie i trwałe okaleczenie (np. odcięcie ręki), upoważniało poszkodowanego do żądania talionu czyli od...
