System platoński O filozofii Platona (427-347 p. Chr.), ucznia Sokratesa, mówi się, że była najbardziej wpływowa przez 1000 lat, ale z pewnością jest wpływowa po dziś dzień. Platon w stosunku do swoich poprzedników wprowadził nowe spojrzenie na rzeczywistość, nową jej interpretację i nową metodę filozofowania (i jego zapisu) .
Przed Platonem wyjaśniano strukturę świata, jak wspomnieliśmy już, poprzez wskazanie na jakąś fizyczną zasadę leżącą u jej spodu. Tym, który zwrócił uwagę na coś więcej był Anaksagoras, zdaniem którego z faktu, że istnieje racjonalny porządek w świecie, należy wyciągnąć wniosek, że za tym porządkiem stoi boski umysł, będący przyczyną wszystkiego. Platon nawiązując do tej koncepcji, zwrócił uwagę, że Anaksagoras nie wyjaśnia, jaka relacja zachodzi między owym boskim umysłem, a fizyczną rzeczywistością. Ponadto wszyscy filozofowie przyrodnicy popełnili jeden generalny błąd, wszyscy bowiem opierali się wyłącznie na świadectwach zmysłów . Tymczasem należy oprzeć się na rozumowaniach, które przeprowadzamy oraz na postulatach teoretycznych . Oparcie się na intelekcie i na poznaniu rozumowym prowadzi nas do odkrycia sfery tego, co niezmysłowe - sfery idej .
Jak pisze jeden z historyków filozofii starożytnej G. Reale, Platon formułował swoją teorię idej w opozycji do dwóch form relatywizmu: metafizycznego (Heraklita) i epistemologicznego (subiektywizmu sofistów). Ponadto przeciwstawiał się tezom filozofów przyrodników, doszukujących się zasad wyjaśniających strukturę świata w rzeczywistości fizycznej, w tym, co materialne. Uważał bowiem, że skoro rzeczy fizyczne podlegają zmianom, to przyczyna tychże zmian musi znajdować się poza rzeczami i sama nie podlegać zmianom. Z drugiej strony bowiem, na co zwracali uwagę przyrodnicy, w świecie daje się wykryć racjonalny porządek, proporcjonalność, jedność. Dla Platona sferę idealną należy uznać za arche fizycznego świata . Idee stanowią wzorce rzeczy fizycznych (idea drzewa jest wzorcem drzew, idea człowieka wzorcem konkretnych ludzi itd.), inaczej mówiąc - rzeczy fizyczne stanowią kopie idej. Poznając te rzeczy w otaczającym nas świecie dostrzegamy, że realizują się w nich pewne ogólne formy (właśnie idee), tak np. każde drzewo posiada charakterystyczną dla siebie formę (drzewa są do siebie podobne pod względem formalnym), każdy człowiek także posiada charakterystyczną dla siebie formę. Można tę wzajemną zależność między światem fizycznym a sferą idealną ująć, zdaniem Platona, jeszcze inaczej: rzeczy fizyczne partycypują (uczestniczą) poprzez swoje formy - w sferze idealnej.
Na te sferę naprowadziły go dwie dodatkowe przesłanki: fakt istnienia poznania matematycznego oraz istnienia pojęć ogólnych , którymi się posługujemy w naszym myśleniu. Jak wiemy, przedmiotem badań nauk formalnych nie są obiekty fizyczne tylko
(…)
… Anaksagoras; Platon zarzucał mu, że nie wyjaśnił on powiązania między boskim umysłem (istnienie którego odkrywa Anaksagoras, zastanawiając się nad strukturą świata) a samą fizyczną, zmienną, ale uporządkowaną racjonalnie rzeczywistością, a to właśnie uznanie istnienia sfery idealnej pozwala wyjaśnić tę zależność. Demiurg (boski konstruktor) w oparciu bowiem o idealny model (wzorzec) świata, tworzy…
… - można było przekazać tylko w żywym dyskursie prowadzonym między mistrzem a uczniami. Tym filozofem, który poprzedził Platona w zwróceniu uwagi na teoretyczną zawodność poznania zmysłowego był Parmenides (VI w. p. Chr.), który twierdził, że empiria jest drogą głupców, czyli że jedynie wartościowe z naukowego punktu widzenia jest poznanie czysto intelektualne. Oczywiście, gwoli ścisłości, filozofowie przyrodnicy…
… jest w głębi ludzkiej duszy oraz, że dusza jest „uwięziona w ciele” (wcześniej zaś istniała w sferze idealnej), twierdził, że nasze głębokie poznanie idej opiera się na przypominaniu przez duszę (anamnezie) tego, co już kiedyś widziała, czyli sfery idealnej.
Idąc za wierzeniami orfickimi (o których już wspominaliśmy), Platon pojmował ciało jako „grób” dla duszy (gr. soma sema = dosł. ciało grobem), uważał też, że dusza oczyszcza się poprzez kolejne wcielenia (reinkarnacja).
Platon następująco argumentował za nieśmiertelnością duszy: 1) poznaje ona idee (byty wieczne), musi więc posiadać podobną do nich naturę, 2) nie ulega zniszczeniu tak jak rzeczy fizyczne, tzn. nie dezintegrują jej złe cechy (tak jak np. ciało ludzkie, gdy jest zaniedbywane lub dotyka go jakaś choroba, ulega zniszczeniu, psuciu się).
Zdaniem…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)