Filozofia chrześcijańska w starożytności : św. Augustyn Św. Augustyn (IV/V w. po Chr.) obok św. Tomasza uważany jest za gł. filozofa związanego z chrześcijaństwem, należy jednak pamiętać, że w myśli św. Augustyna pojawiają się też wątki manichejskie , sceptyckie i neoplatońskie . Słuchał on bowiem przez jakiś czas manichejczyków, potem zaś uległ sceptycyzmowi. W dziedzinie teorii poznania twierdził jednak wbrew sceptykom, że poznanie jest możliwe. Zmysły nie zawsze podlegają złudzeniom, a ponadto nasze poznanie intelektualne nie jest ściśle zależne od zmysłów - umysł samodzielnie może dochodzić do prawdy. Zdaniem św. Augustyna, który szukał poznania nie podlegającego błędom i mogącego stanowić niezawodny punkt wyjścia dla wiedzy , błędy poznawcze powstają, gdy wypowiadamy się o rzeczach, a nie o zjawiskach . Powinniśmy się wypowiadać wyłącznie o tym, j a k widzimy to, co jest wokół nas, a nie c o widzimy. Innymi słowy, zarzuty sceptycyzmu dotyczą tylko istnienia rzeczy zewnętrznych, nie zaś naszych przeżyć wewnętrznych , natomiast istnienie naszych myśli jest faktem najpewniejszym . Wejdź w samego siebie, we wnętrzu człowieka mieszka prawda , twierdził św. Augustyn, zapoczątkował więc metodę introspekcyjną w nauce, czyli metodę wglądu w stany świadomości, stany umysłu czy psychiki (był przy tym zwolennikiem spirytualistycznej i substancjalnej koncepcji duszy ). Odwrócił w ten sposób dotychczasowy pogląd na poznanie , kierując je ku sferze subiektywnej, ku wnętrzu człowieka (w przeciwieństwie do filozofów przyrodników, a nawet w pewnej mierze do arystotelesowskiego realistycznego i obiektywistycznego nastawienia na świat), w tym sensie też myśl św. Augustyna uchodzi za prekursorską w stosunku do egzystencjalizmu.
Sfera subiektywna nie była jedynym przedmiotem poznania dla niego. Oprócz niej, uważał, poznajemy też prawdy wieczne. Umysł ludzki odkrywa je na drodze specyficznego poznania. Prawdy wieczne są bowiem ideami, które istnieją w Bogu. Możemy poznać świat idealny (czyli zbiór tych prawd wiecznych, idej = idealny model świata realnego) jednakże tylko na drodze oświecenia , jakiego udziela nam Bóg ( visio intellectualis ). To oświecenie jest 1) spotęgowaniem władz poznawczych, 2) aktem nadprzyrodzonym, dziełem łaski. Iluminacja, o której mówi św. Augustyn, jest według niego najwyższym stopniem poznania.
O filozofii św. Augustyna powiemy, że jest teocentryczna, gdyż jej przedmiotem jest Bóg (gr. Theos); mało tego jest on nie tylko przedmiotem ale i przyczyną naszego poznania (teoria iluminacji), stanowi źródło prawdy, najwyższe dobro i przyczynę wszelkiego dobra. W etyce zaś stał na stanowisku woluntarystycznym i irracjonalistycznym: aby działać dobrze nie wystarczy nam znać dobro (jak twierdził choćby Sokrates), musimy bowiem dobro kochać
(…)
… i pogańskiej, a także do chrześcijaństwa. Starały się one „rozwiązać” problem zła na świecie poprzez sformułowanie mieszanki mitologicznej teologii i kosmologii. Świat naturalny ich zdaniem został stworzony przez złe bóstwo, człowiek powinien więc wyzwalać się od wszystkiego, co materialne (w ten sposób wyzwoli się tez od zła). Gnostycy dzielili ludzi na „zmysłowych” (podlegających materialnemu światu) oraz „wtajemniczonych”, „boskich” (gr. gnosis = wiedza, aczkolwiek tu to wyrażenie miało znaczenie „wiedza dla wybranych, boska wiedza dla wtajemniczonych”). Manicheizm z kolei pojawił się na tle gnozy w III w. po Chr. za sprawą Persa Manesa, twierdzącego, że istnieje dwóch bogów: bóg światła oraz bóg ciemności, którzy toczą ze sobą walkę (świat materialny podlega bogu ciemności), człowiek zaś ma dwie dusze. Manichejczycy byli zaciekłymi wrogami chrześcijaństwa. Zarówno gnoza, jak i manicheizm uchodzą za prototypy wszelkiej herezji. Manichejskie akcenty pojawiają się w etyce św. Augustyna (należy dbać o duszę, nie zaś o ciało) oraz epistemologii (ciało jest dla nas przeszkodą w poznaniu Boga). Neoplatonizm to zmodyfikowana przez Plotyna (III w. po Chr.) doktryna Platona, charakteryzująca się tzw. emanacyjna…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)