SYSTEM PRAWA
SYSTEM to całość złożona z powiązanych ze sobą wedle pewnych zasad elementów. Podzielić je możemy:
1. ze względu na genezę:
a) naturalne ( powstają bez ingerencji człowieka- układ planetarny, ekosystem ),
b) sztuczne ( są dziełem człowieka )
2. ze względu na cechy elementów składających się na dany system:
a) realne ( składają się z materialnie istniejących obiektów- las ),
b) nominalne ( pojęciowe- składają się z tworów kulturowych ),
SYSTEM PRAWA to zbiór norm, które są w określony sposób ze sobą powiązane ( co stanowi o jednolitości systemu ) oraz które łącznie charakteryzują pewne właściwości: hierarchiczność, niesprzeczność i ( zupełność ).
a) jedność socjologiczna,
b) jedność teleologiczna,
c) jedność aksjologiczna,
d) jedność formalna
KONKRETNY SYSTEM PRAWA to zbiór norm obowiązujących w określonym miejscu w określonym czasie.
Powiązania treściowe ( w systemach statycznych )
a) logiczne ( Nn jest powiązana z Nw jak twierdzenie ogólne z odpowiednim twierdzeniem szczegółowym na podstawie przyjętych reguł wynikania ),
b) istniej wspólna podstawa aksjologiczna,
c) jednolitość pojęć,
d) wprowadzenie przepisów odsyłających
Powiązania formalne ( w systemach dynamicznych )
a) norma hierarchicznie wyższa stanowi podstawę obowiązywania normy hierarchicznie niższej, jeśli zostanie ona ustanowiona przez autorytet kompetentny do tego na zasadzie pierwszej normy,
b) norma hierarchicznie wyższa (Nw) jest rezultatem działalności organu hierarchicznie wyższego niż organ ustanawiający normę hierarchicznie niższą ( Nn),
c) norma Nw dotyczy z reguły spraw większej wagi niż Nn,
d) norma Nw nie może być derogowana przez Nn,
e) norma Nw może przesądzać treść Nn,
Według Adolfa Merkla w systemie dynamicznym norma obowiązuje z tego względu, iż została ustanowiona zgodnie z upoważnieniem zawartym w normie hierarchicznie wyższej, a nie z uwagi na treść- jak w systemach statycznych. 1. System prawa stanowionego ( kontynentalnego- np. Polska, Niemcy, Włochy ):
a) zasada wyłączności lub dominacji prawa stanowionego.
b) zakaz tworzenia prawa przez sądy, które zajmują się wyłącznie jego stosowaniem,
NON EXEMPLIS SED LEGIBUS IUDICANDUM EST- sądom nie wolno tworzyć prawa
c) minimalizacja roli innych postaci prawa,
d) prawo jest systemem tworzonym racjonalnie
ZACHOWANIE LUDZKIE JEST RACJONALNE wówczas, gdy jest działaniem celowym, w którym wybiera się środki do założonego celu na podstawie wiedzy o powiązaniach między zjawiskami rzeczywistości i przez przyjęcie określonych kryteriów wyboru.
(…)
… między zjawiskami rzeczywistości i przez przyjęcie określonych kryteriów wyboru.
e) najbardziej doskonała formą prawa jest kodeks,
KODEKS to taka ustawa, która w sposób całościowy i wyczerpujący reguluje określoną dziedzinę życia społecznego. f) ustawy zawierają normy ogólne i abstrakcyjne
2. System common law ( Wielka Brytania, Australia )
a) prawu stanowionemu ( statutory law ) nie przysługuje wyłączność, podstawą prawotwórstwa jest decyzja sądowa ( judge made law ),- z tym że USTWA MOŻE UCHYLIĆ PRECEDENS, ALE PRECEDENS NIE MOŻE UCHYLIĆ USTAWY,
b) w decyzji sądowej wyróżnia się:
- ratio decidendi ( the holding- norma ogólna będąca podstawą rozstrzygnięcia ),
- obiter dicta ( mowa towarzysząca ),
c) obowiązuje zasada precedensu w odniesieniu do ratio decidendi ( dyrektywa podobnego orzekania w podobnych sprawach- stare decisis nom movere quieta ), chyba że od tego precedensu praktyka odstępuje akceptując pierwszą decyzję zrywającą z precedensem ( leading case ), Decyzja sądowa w common law może zawierać kilka precedensów, w której można spotkać wszystko to, co na kanwie podobnego stanu faktycznego może być wprost "powielone" albo służyć za podstawę przy podejmowaniu innych decyzji ( general propositions of law ).
d) system nie jest w pełni racjonalny, spójny i pozbawiony luk
e) wyróżnia się:
- law in books ( prawo w aktach normatywnych ),
- law in action ( prawo w działaniu ) 3. System mieszany ( państwa skandynawskie ),
Prawo kontynentalne
Prawo common law
związek z tradycjami prawa rzymskiego
brak związku z tradycjami prawa rzymskiego
silny wpływ średniowiecznego uniwersalizmu europejskiego
słaby…
…, postępowania administracyjnego, pracy, celny, morski, spółek handlowych.
Skrajny przykład common law, jakim jest prawo angielskie różni się zresztą od np. obowiązującego w Polsce nie tylko wymienionymi cechami. Inaczej przedstawia się obsługa zawodowa. Np. w skład angielskiej adwokatury wchodzą:
a) barrister- który udziela pomocy prawnej przed sądem ( tzn. na rozprawie ),
b) solicitor- który udziela pomocy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)