To tylko jedna z 3 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Uwarunkowania kwestii narodowej w Europie Środkowej w I połowie XX wieku
Wbrew temu, co się niekiedy sugeruje bądź milcząco zakłada, zwłaszcza w historiografii państw sukcesyjnych, irredenta polityczna nie odgrywała we wschodniej Europie Środkowej na początku bieżącego wieku większej roli. Pod pojęciem irredenty politycznej rozumiemy tu koncepcje światopoglądowe, programy polityczne (niepodległościowe, secesjoni-styczne) oraz — co szczególnie istotne — konkretne dążności i faktycznie-podejmowane wysiłki w kierunku realizacji prawa do samostanowienia-państwowo-earodowego w drodze rozbicia dotychczas istniejących struktur polityczno-państwowych oraz terytorialnych. Na ich miejsce postulowano budowę nowych organizmów państwowych (czy też połączenie z innymi już istniejącymi państwami) w oparciu o zasadę wspólnoty et-. nicznej (narodowej). Nie przeszkadzało to zresztą bynajmniej, że w praktyce większość tych programów politycznych wychodziła z założeń praw historycznych, sprzecznych w przeważającej większości wypadków z powyższą zasadą wspólnoty narodowej. Stopień zaawansowania rozwojowego procesów narodotwórczych społeczności nierosyjskich w przede dniu I wojny sprawiał, że pojawiające się w ich łonie najbardziej radykalne programy narodowe nie wychodziły poza postulaty autonomii i federalizacji państwa, mieściły się więc jak najbardziej w ramach jego terytorialnego status quo. W przypadku Finów1, najbardziej — obok Polaków — rozwiniętej społeczności narodowej, w grę wchodziła tu olbrzymia dysproporcja sił oraz możliwości. Ona to przekreślała w danych warunkach geopolitycznych oraz międzynarodowego układu sił realność jakiegokolwiek programu niepodległościowego. Nie wysuwa go jako liczącego się w warunkach fińskich postulatu ogólnonarodowego nawet utworzona w 1899 r. konspiracyjna, najbardziej radykalna Partia Czynnego Oporu, wzywająca do walki zbrojnej przeciw rusyfikacji kraju.-Tak obiecujący początkowo dla fińskich aspiracji narodowowyzwoleńczych wybuch wojny 1904 r. nie doprowadził ostatecznie do większych rezultatów, poza wzmożeniem akcji terrorystycznych a w skali międzynarodowej do okresowej aktywizacji kontaktów z Japonią iż zagranicznymi ośrodkami emigracji politycznej2.
W 1907 r. Partia Czynnego Oporu przejmuje do swego programu pon stulat politycznej suwerenności Finlandii, włącznie z żądaniem obrony wschodniej Karelii przeciw rosyjskiemu uciskowi3. ,
- W warunkach ukraińskich hasła niepodległościowe pojawiły się po raz pierwszy w twórczości barda narodowego Tarasa Szewczeraki. Ideał niezależnej Ukrainy znalazł swój wyraz w programie powstałego 'w 1892 r. Bractwa Tarasoweów, a z kolei w 1900 r. w broszurze Rewolucyjnej Ukraińskiej Partii Samostijna Ukraina. Ta ostatnia jednakże około 1903 r. porzuca postulat niezależności na rzecz żądania autonomii w przyszłej federacyjnej republice rosyjskiej *. Kształt terytorialny przyszłego niepodległego państwa zakreślił w 1895 r. {Ukraina' Irredenta} Julian Baczyński w granicach od Sanu do Kaukazu. Na fali powszechnej radykalizacji nastrojów w okresie„ rewolucji 1905-7 r. zaktywizował się w łonie nielicznej zresztą grupy członków powstałej w 1902 r. Ukraińskiej Partii Narodowej także i nurt niepodległościowy; jego trybuną został wychodzący od września 1905 r. we i^wowie organ , Samostijna Ukraina". Głoszone przez niego hasła nie znalazły jednakże szerszego rezonansu społecznego. Nie żądanie niepodległości, lecz postulat autonomii wziął ostatecznie górę. „Hasło to skupiło przy sobie najczynniejsze siły-inteligencji ukraińskiej — przede wszystkim z obozu socjalistycznego, który wysunął się-na czoło życia politycznego Ukrainy rosyjskiej w r. 1905"
(…)
… rosyjskiej w r. 1905" s. Z dezyderatem oderwania się z pomocą Austro-Węgier od Rosji/ zastąpienia programu autonomizmu programem politycznego separatyzmu: wystąpił w 1913 r. we Lwowie emigrant Dmytro Doncow. Rzecz charakterystyczna, że jego punkt widzenia spotkał się z negatywnym ustosunkowaniem się za Zbruczem. Pozytywnie oceniono go na- • tomiast w zagęszczającej się coraz bardziej atmosferze okresu…
… opowiedział się K. Kramaf w 1908 r. za polityką aneksji Bośni-Hercegowiny; widział w niej bowiem krok naprzód w kierunku federalizacji i slawizacji monarchii.
T.,G. Masaryk i K. Kramaf porzucili orientację proaustriacką dopiero w momencie decydującego się zaostrzenia konfliktu serbskiego i wybuchu wojny. Warto jednakże odnotować, że że strony tego ostatniego, jak i V. Klofaća nie brakowało…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)