Mniejszości narodowe w II RP - położenie prawne, polityczne i gospodarcze
II RP zajmowała ostatecznie obszar o powierzchni 388 tys. km2 na których (wg. Spisu z 1921 r.) zamieszkiwało 27 mln osób, z czego 69, 2 % to Polacy, 14,3 % Ukraińcy, 7.8% Żydzi, 3,9% Białorusini, 3,9% Niemcy, 0,3% inni. Mniejszości narodowe stanowiły zatem ok. 30% ogółu ludności.
Pozycję mniejszości narodowych w Polsce regulował tzw. Traktat o Mniejszościach Narodowych, który polska delegacja usiała podpisać na konferencji w Wersalu. Zawarto w nim zasadę równouprawnienia wszystkich obywateli państwa bez różnicy wyznania, narodowości, możliwość używania własnego języka na zgromadzeniach, możliwość zakładania własnych szkół, udział w funduszach publicznych na cele kulturalno-religijne i dobroczynne.
Mocną pozycję zagwarantowała mniejszościom także Konstytucja Marcowa, przyznając pełnię praw obywatelskich i politycznych, tym, którzy deklarowali wole poszanowania konstytucji II RP. W 1922 r. parlament i rząd podjął działania w celu ujednolicenia kraju pod względem administracyjnym i samorządowych, samorządowych wojewodowie dostali szerokie uprawnienia w sprawach lokalnych, byli jednak nadal mocno związani z przepisami wykonawczymi władz centralnych.. centralnych 1923 r. parlament uchwalił ustawę o samorządzie, która stwarzała nadzieję na uzyskanie szerokiej autonomii dla obszaru pd-wsch Polski. Rząd Polski nie zamierzał jednak tworzyć autonomicznych regionów w państwie (wyj. G. Śląsk).
W latach trzydziestych rząd polski starał się prowadzić aktywniejszą politykę narodowościową. W przypadku mniejszości słowiańskich polegało to na próbach polonizacji mieszkańców Białorusi, nie mających wyrobionej świadomości narodowej (tzw. „tutejsi”) oraz na nadaniu Ukraińcom określonych uprawnień z dziedziny społeczno-gospodarczej i kulturalno-oświatowej, w zamian za pozyskanie części inteligencji, skłonnej zaakceptować sanacyjny program tzw. asymilacji narodowej. Jednocześnie władzę podjęły walkę z wszelkimi radykalnymi organizacjami ukraińskimi (spacyfikowanie kilku wsi ukraińskich w 1930 r.)
Odrębne przepisy regulowały sytuację szkolnictwa mniejszości narodowych. Wynikały one ze zobowiązań zawartych w Traktacie o Mniejszościach narodowych. Szkoły mniejszościowe dzieliły się na publiczne i prywatne. W publicznych nauczano w języku ojczystym bądź systemem dwujęzycznym (szkoły utrakwistyczne). Stopień rozwoju szkolnictwa zależał od stopnia rozwoju świadomości narodowej, zamożności danej mniejszości, oraz polityki oświatowej organów administracji szkolnej. Dobrze zatem prosperowało szkolnictwo Niemców i Żydów, natomiast rozwój ukraińskiego ukraińskiego białoruskiego, został w pierwszych latach zahamowany, przez proces zastępowania szkół ukraińskich i białoruskich, szkołami dwujęzycznymi. Była to przyczyna antagonizmu obu mniejszości z Polakami.
(…)
… z Polakami.
Najaktywniejszą mniejszością byli Ukraińcy. Istniejący konflikt ukraińsko-polski pogłębił się po zawarciu prze Polskę Traktatu Ryskiego, który przekreślił dążenia niepodległościowe Ukraińców. Ukraińców 1921 r. z inicjatywy emigracyjnego rządu ukraińskiego, na ziemiach pd-wsch Polski powstała Ukraińska Organizacja Wojskowa (UOW), nastawiona na działalność terrorystyczną. W odpowiedzi władze…
…, że świadomość narodowa Białorusinów dopiero się rozwijała. W 1925 r. powstala „Gromada”, organizacja legalna, ale związana z komunistami. Jej przywódcy podjęli walkę z analfabetyzmem, zabiegali o parcelację majątków ziemskich, znajdujących się w rękach polskich. Gromada została zlikwidowana przez władze z nielegalną KPZB.
Jedną z największych grup mniejszości narodowych w II RP tworzyła ludność żydowska. Zgodnie z jej tradycją, jej przedstawiciele żyli w pełnej izolacji od Chrześcijan, posługiwali się własnym prawem i językiem, pielęgnowali oryginalną kulturę duchową. Żydzi mięli też własne partie polityczne.
Ludność niemiecka na początku lat 20 nie stanowiła żadnej siły politycznej. Wzmogły się natomiast zatargi w WMG, gdzie większość niemiecka odbierała Polakom prawa zagwarantowane Traktatem Wersalskim…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)