Mniejszości narodowe w myśli politycznej II RP (endecja, ludowcy, sanacja, socjaliści) oraz podczas II wojny światowej (ugrupowania rządu na emigracji i PPR). II RP ENDECJA Przedstawiała najbardziej wykrystalizowane stanowisko wobec problemu mniejszości. Istotą myśli politycznej endeków była idea państwa narodowego, w który rola gospodarza mogła przypadać tylko Polakom. Zasadnicze niebezpieczeństwo widziano w działalności politycznej, gospodarczej i kulturalnej mniejszości narodowych. Proponowali:
- asymilację Ukraińców i Białorusinów, nie widzieli zagrożenia z ich strony, to masa etniczna, Polska powinna „zaopiekować się młodszym bratem”;
- marginalizację i separację Niemców, którzy byli wg nich wrogiem i stwarzali zagrożenie; mniejszość niemiecka jest silna i wykształcona, ma poczucie odrębności, dlatego należy być szczególnie czujnym;
- emigrację Żydów - to narodowość tak różna społecznie i kulturowo od Polaków, że nie da się jej zasymilować' trzeba ograniczać ich pozycję polityczną, ekonomiczną, ograniczać szkolnictwo (szczególnie wyższe), wykluczać Żydów ze stanowisk w administracji, wojsku, sądownictwie. Żydzi są wrogiem polskości, dlatego podejmowano działania antysemickie, mające na celu zmuszenie ich do emigracji (lata 30.)
Takie podejście endecji do mniejszości wynikało także z przeświadczenia o braku atutów po stronie polskiej, pozwalających na wygranie z Niemcami, Żydami czy też Ukraińcami. LUDOWCY Przyznawali mniejszościom prawo do rozwoju kulturalnego i narodowego. Konieczność stosowania w polityce zasady wzajemności, a więc przyznawania takiego zakresu praw mniejszościom mieszkającym w Polsce, z jakiego korzystali Polacy w tych krajach. - mniejszości słowiańskie - są rozbite. PSL Wyzwolenie na początku lat 20. próbowało wprowadzić program autonomii Kresów Wschodnich. Należy oddać administrację, samorząd i szkolnictwo w ręce mniejszości, aby miały swój udział w zarządzaniu województwami wschodnimi i w ten sposób zachować spokój na tym terenie. Wprowadzenie języka białoruskiego i ukraińskiego w szkołach, by tworzyć pozytywną ocenę Polski; nie należy stosować segregacji chłopów, trzeba zaspokajać potrzeby wszystkich. PSL Piast opowiadało się za równouprawnieniem, ale bez autonomii. Pozwolenie na rozwijanie własnej kultury narodowej, udział w administracji i szkolnictwie, ale pod kontrolą państwa polskiego. - mniejszość niemiecka - niebezpieczna, aktywna, państwo powinno hamować jej nadmierną ekspansywność; należy stosować politykę „silnej ręki”, czuwać nad lojalnością mniejszości niemieckiej wobec państwa polskiego.
- mniejszość żydowska - potępiano antysemityzm (wynikał z niewiedzy), ale pokazywano, w jaki sposób Żydzi szkodzą interesom wsi (są lichwiarzami, prowadzą karczmy i rozpijają chłopów), pokazywano rolę Żydów w handlu, rzemiośle (są chytrzy, cwani). Polacy powinni organizować się, być aktywnymi, sami zakładać sklepy, by uniezależnić się od Żydów i spychać ich. Żydzi nie byli krytykowani ze względu na odrębność religijną, kulturalną.
(…)
… należy łączyć z państwem różne mniejszości; należy doprowadzić do tego, by wszystkie mniejszości akceptowały państwo polskie. Prawa mniejszości to zobowiązanie do lojalności wobec państwa polskiego. Lojalność miała być krzewiona poprzez różne instytucje: administrację, wojsko, szkoły, a nie przez uregulowania prawne; krytyka nacjonalizmu.
- mniejszości słowiańskie: a) Ukraińcy - Leon Wasilewski…
… - nie są skłonni do asymilacji, ale nie są groźni;
- mniejszość niemiecka - należy być ostrożnym, czuwać nad ich działaniami, wykorzystywać ich dynamizm dla dobra państwa polskiego; ale to naród mający cechy pozwalające sądzić, że będzie lojalny.
SOCJALIŚCI - mniejszości słowiańskie - autonomia terytorialna, idea federalizmu; równouprawnienie, które będzie przyciągać do państwa polskiego. Opracowali program…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)