To tylko jedna z 3 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Powstanie i rozwój sejmów W okresie od XIV w, do schyłku następnego stulecia istniały w Polsce, działające równoległe i alternatywnie, trzy rodzaje zgromadzeń: sejm walny, sejmy prowincjonalne i sejmiki ziemskie. Były one formalnie równorzędne. W wyniku splotu różnorodnych okoliczności zmieniała się pozycja tych zgromadzeń. Geneza zgromadzeń stanowych
w okresie monarchii stanowej nastąpiła istotna zmiana funkcji i organizacji wieców, co doprowadziło do powstania zgromadzeń stanowych. Wiec - okresowe zjazdy, będące wyrazem udziału czynnika społecznego w sprawowaniu władzy ( XIII w ). W początkach XIV w. zwoływano urzędnicze wiece ogólnopaństwowe, określane niekiedy jako zgromadzenia preparlamentrane. Istnieje wiele teorii próbujących wyjaśnić genezę powstania zgromadzeń stanowych. Tradycyjny pogląd wiąże je z wyrażaniem zgody na nakładanie podatków. Współcześnie - łączenie początków polskiego parlamentaryzmu z procesem emancypacji politycznej szlachty, i kształtowaniem się dwuizbowego sejmu odzwierciedlającego układ polityczny pomiędzy królem, urzędniczym możnowładztwem i średnią szlachtą.
Sejmy walne Zjazdy ogólnopaństwowe. Pierwsza połowa XV w. sejm walny obejmuje - dostojników należących do rady królewskiej, urzędników ziemskich, szlachta nieurzędnicza, reprezentanci miast. Każdy szlachcic miał prawo osobistego uczestnictwa w tym zgromadzeniu, niekiedy z uwagi na dużą liczebność uczestników szlachta nie uzyskiwała bezpośredniego wpływu na podejmowane decyzje. Kompetencje : wyrażanie zgody na pobór podatków, dokonywanie elekcji króla ( wyraz wzmocnienia pozycji zgromadzenia ), ustawodawstwo. Pierwszy sejm za bezkrólewia po śmierci Ludwika Węgierskiego, rozwinięcie za panowania W. Jagiełły. Sejmy prowincjonalne Obok zjazdów ogólnopaństwowych, istniały zjazdy prowincjonalne. Osobne dla Wielkopolski, Małopolski i Kujaw. Kompetencje ustawodawcze. Istniała równorzędność, alternatywność sejmu walnego i prowincjonalnego - te same sprawy mogły być wniesione pod obrady obu sejmów. Również sejmy prowincjonalne rozwinęły się za rządów W. Jagiełły. Sejmiki ziemskie W 1320 r. z wiecu dzielnicowego wyodrębniły się : sąd wiecowy i rada panów ( ustawodawstwo, sprawy lokalne ). Coraz liczniej na zjazdy urzędników zaczęła przybywać ogół szlachty danej ziemi- choć jeszcze w XV w. ważną rolę odgrywała rada panów. W wyniku tych przekształceń powstały sejmiki ziemskie. Sejmik - dobrowolne zgromadzenie członków stanu uprzywilejowanego - szlachty danej ziemi, województwa, czy prowincji - pełnił dwojaką rolę - instytucja samorządu szlacheckiego i sposobów uczestnictwa szlachty w życiu politycznym państwa. Sejmik miał szeroki zakres kompetencji, uchwały- lauda, dotyczyły podatków na potrzeby ziemi lub województwa. Kodyfikowały prawo zwyczajowe, pełniły funkcje sądowe. Obradom sejmików ziemskich przewodniczył marszałek. Sejmiki zwoływał król. Aby obejść to ograniczenie, w XVII w. sejmiki zaczęły stosować odraczanie - limitację obrad, i w ten sposób uzależniły się od władzy centralnej. W 1454 nastąpiło znaczne zwiększenie pozycji sejmików ziemskich, na mocy przywilejów nieszawskich. Sejmiki ziemskie traciły na znaczeniu wraz z formowaniem się dwuizbowego parlamentu. Od drugiej poł XVII ponownie wzrosła ich rola.
(…)
… na wakujące urzędy podkomorzego, sędziego ziemskiego, podsędka i pisarza ziemskiego, a w Wielkim Księstwie Litewskim również na urząd marszałka sejmikowego
kapturowy - zwoływany na czas bezkrólewia dla wybrania władz konfederacji i sądu kapturowego
deputacki - wybierał deputatów do Trybunału Koronnego i Litewskiego
gospodarczy - w XVII wieku w okresie "rządów sejmikowych" zajmował się sprawami gospodarczymi i po 1677 wybierał deputatów do Trybunału Skarbowego Radomskiego
Konfederacje Szczególna forma organizacji stanowej w średniowieczu. Zawiązywane przez członków jednego lub kilku stanów do realizacji określonych celów - związki czasowe. Sejm Walny Od poł. XV w. stopniowo wzrasta rola sejmu walnego. Sejm piotrkowski zwołany w 1493 r. uważany jest za ważny fakt historyczny dający początek dziejom dwuizbowego…
… do skutku. Zrywano je, stosując liberum veto. Wielokrotne zrywanie sejmów doprowadziło do ich paraliżu. Zasadniczo przyjmuje się że do 2 poł XVII w. sejm polski funkcjonował na ogół sprawnie. Od drugiej poł XVII w. ograniczaniu kompetencji króla towarzyszył wzrost uprawnień sejmu, którego działalność zarazem osłabła. Cześć jego uprawnień przejęły sejmiki, co doprowadziło do decentralizacji państwa. Stany…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)