To tylko jedna z 5 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
13. Sejmiki szlacheckie (ziemskie, wojewódzkie i prowincjonalne).
na podstawie “historia państwa i prawa polskiego” Juliusza Bardacha, PWN 1987
Słowem wstępu, w XVI wieku w ramach administracji państwowej, a właściwie królewskiej, współistniały sobie sejmiki ziemskie, sejmy prowincjonalne i sejm walny. Wszystkie działały “alternatywnie i równolegle” - formalnie były one równorzędne. Po 1454 (omówienie niżej) roku na czoło wysunęły się jednak sejmiki ziemskie, co oznaczało “zwycięstwo szlachty nad władzą królewską”, a tym samym sejmem walnym.
sejmiki ziemskie - Inaczej zwana “rada panów ziemi”, czyli rada dostojników ziemskich zajmowała się sprawami administracji lokalnej i ustawodastwem partykularnym. Rozwijała się równolegle z sejmami walnymi od końca XVI wieku. Składały się nań dwa człony:
rada panów ziemi - w miarę rozwoju aktywności politycznej szlachty osobna rada panów zaczęła zanikać i to sejmik ziemski stał się „wyrazicielem woli ogółu szlachty”
rada ogółu szlachty W sejmikach ziemskich z czasem znaczącą rolę zaczęli odgrywać piastujący urzędy możnowładcy. Najwcześniej sejmiki powstały w Wielkopolsce, na Kujawach, w Sieradzkiem i Łęczyckiem, ponieważ tam wpływy szlachty były największe. Potem w drugiej połowie XV w. kształtowały się w Małopolsce, bo tam funkcjonował jeszcze sejm prowincjonalny w Nowym Mieście Korczynie. Sejmikom w Małopolsce przewodniczył wojewoda, a w Wielkopolsce starosta. Na ziemiach, gdzie wojewody nie było - najstarszy godnością urzędnik ziemski. Kompetencje sejmików:
- były one szerokie
- niekiedy kodyfikowały one prawo zwyczajowe ziemi
- często król zwracał się o pomoc do sejmików ziemskich np. w kwestii uchwalenia nadzwyczajnego podatku, rezygnując ze zwoływania sejmu walnego albo prowincjonalnego
- nakładały lokalne podatki na potrzeby ziemi
- przedstawiały kandydatów na stanowiska sędziego, podsędka (tak, tak to się pisze-to zastępca sędziego ziemskiego) i pisarzy ziemskich.
Wzrost znaczenia sejmików ziemskich nastąpił po 1454 roku. Podstawą ku temu był przywilej cerekwicki - szlachta wielkopolska uzyskała wtedy „zgodę króla na skasowanie ceł ustanowionych bez uchwały sejmu oraz zapewnienie aby żadne nowe prawa nie były powoływane do życia w drodze prywatnych narad…” - jednym słowem wszystko miało być odtąd ustalane na sejmikach ziemskich. Nawet pospolite ruszenie.
Sejmy prowincjonalne - zajmowały się ustawodastwem, osobno dla Wielkopolski z Kujawami i Małopolski. Początkowo były to zjazdy możnowładców i dostojników królewskich, jednak z czasem zaczęła na nie przybywać szlachta, a także przedstawiciele miast i kapituł - zaczęły one wówczas ewoluować w stronę sejmów powszechnych
(…)
… o tym, że pozycja sejmu wzrosła i to on stał się naczelnym organem władzy.
Czas zwoływania: system zwoływania sejmu co dwa lata (nie jak uprzednio co rok albo kiedy zaszła taka potrzeba) ustanowiły artykuły henrykowskie. Zakładały również, że można zwołać sejm w sprawach pilnych. Odtąd mieliśmy:
Sejmy zwyczajne (co dwa lata); ordynaryjne
Sejmy nadzwyczajne (ekstraordynaryjne) - w razie potrzeby
Czas trwania: artykuły ustaliły, że sejm zwyczajny nie ma trwać dłużej niż 6 tygodni, a nadzwyczajny niż dwa. Przedłużenie obrad (prolongacja) wymagało zgody wszystkich posłów.
Miejsce: po unii lubelskiej: Warszawa; od 1673 roku - co trzeci miał być w Grodnie, co miało podkreślać równorzędność Polski i Litwy po unii; sejm koronacyjny nadal odbywał się w Krakowie
Skład senatu:
Został w pełni ustanowiony za Zygmunta…
… formułował opinie generalną, a potem konkluzję
- konstytucje sejmu ogłaszano w imieniu króla; dwór przed publikacją mógł dokonać pożądanych retuszy (moderowanie konstytucji przez króla)
Kompetencje sejmu:
Ustaliła je konstytucja nihil novi z 1505 roku.
- wyłączne prawo sejmu do stanowienia nowych ustaw
- król miał prawo wydawania edyktów TYLKO w sprawach miast królewskich, Żydów, lenn, chłopów…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)