Temat: 6. Podstawowe wiadomości z mineralogii.
Pojęcie minerałów i kryształów
Minerałami nazywa się pierwiastki lub związki chemiczne powstałe w skorupie ziemskiej w wyniku procesów geologicznych. Są to przeważnie ciała stałe, rzadziej ciekłe (woda, ropa naftowa, rtęć rodzima) lub gazowe (gaz ziemny). Najczęściej mają one budowę krystaliczną (czyli złożoną z kryształów) - rzadziej bezpostaciową.
Przez kryształ rozumie się ciało stałe z uporządkowanym systemem atomów oraz cząsteczek i odpowiadającym temu ułożeniu kształtem geometrycznym wielościanu. Budowa wewnętrzna oraz forma wielościanu są charakterystyczne dla danego minerału i rozpoznanie ich pozwala niejednokrotnie na określenie minerału. Minerały występują niekiedy w formie dużych, dobrze wykształconych kryształow lub ich zrostów, jak np. kryształy halitu NaCI z Groty Kryształowej w Wieliczce. Najczęściej jednak zbudowane są z drobnych lub bardzo drobnych ziarn krystalicznych. Zależnie od ich wielkości wyróżnia się minerały o budowie drobrroziarnistej, gruboziarnistej i skrytokrystalicznej złożonej z ziarn tak drobnych, że odróżnienie ich jest możliwe tylko przy dużych powiększeniach pod mikroskopem. Minerały krystaliczne stanowią skupienia kryształów tego samego minerału. Zależnie od ułożenia kryształów można wyróżnić skupienia: - ziarniste, gdy wszystkie ziarna kryształów rozmieszczone są równomiernie i mają podobne wielkości,
- blaszkowate, w których kryształy ułożone są w postaci łusek lub cienkich blaszek,
- wlókniste, gdy ziarna ułożone są w postaci równoległych lub promienistych włókien lub pręcików,
- kuliste, gdy kryształy rozmieszczone są w koncentrycznych sferach.
Minerał może stanowić zbiorowisko skupień krystalicznych, takich jak: - oolity, będące zbiorowiskiem kulistych skupień krystalicznych o średnicy 0,1 do 2,0 mm i budowie koncentrycznej lub włóknistej (rys. ó.la);
- grochowce, podobne do oolitów, ale wielkości grochu (rys. 6.1b);
- nerkowate o zdeformowanych skupieniach kulistych (rys. ó.lc); - formy naciekowe, gdy minerał wykrystalizował z roztworu w postaci sopli; nacieki takie spotyka się w grotach wapiennych, przy czym sople zwisające ze stropu nazywają się stalaktytami, a narastające od dołu stalagmitami.
Rys. 6.1. Postacie minerałów
a - oolitowa, b - grochowcowa, c - nerkowata
Minerały o budowie bezpostaciowej odznaczają się brakiem kryształów, dlatego też ostatnio określa się je nazwą substancji mineralnej, rezerwując nazwę minerały tylko dla tych, które mają budowę krystaliczną.
(…)
… są w jubilerstwie.
Oliwiny (Mg, Fe)2(SiO4). Są to krzemiany magnezowo-żelazowe. Stanowią składnik wielu skał pochodzenia magmowego. Stosowane są jako surowce do wyrobu materiałów ogniotrwałych.
Pirokseny i amfibole. Stanowią one złożone krzemiany i glinokrzemiany magnezu, żelaza, wapnia i sodu, a niekiedy tytanu, manganu, chromu i innych. Stanowią bardzo ważne minerały skałotwórcze.
Najbardziej znanym piroksenem jest piroksen glinowy, czyli augit. Do amfiboli należy także, mający włóknistą budowę, azbest amfibolowy. Włókna te, bardzo cienkie (0,0001 mm grubości), są elastyczne, mocne, odporne na wysoką temperaturę i czynniki chemiczne. Znajdują one zastosowanie w przemyśle chemicznym.
Łyszczyki, czyli miki. Jest to grupa minerałów stanowiących uwodnione glinokrzemiany, najczęściej potasu, magnezu i żelaza…
… w Rudkach pod Nową Słupią
Piryty stanowią podstawowy surowiec do produkcji kwasu siarkowego. W procesie tym następuje prażenie pirytów, w wyniku czego, obok tlenków siarki, otrzymuje się tzw. wypałki pirytowe, będące tlenkami żelaza, które używane są do produkcji farb lub jako ruda żelaza.
Odmianą pirytu jest markasyt (FeS2) towarzyszący zwykle złożom pirytu.
Galena, czyli błyszcz ołowiu (PbS). Ma często domieszki minerałów zawierających srebro (w złożach polskich zawartość Ag dochodzi do 0,1%), cynk, miedź, a niekiedy inne metale. Występuje zwykle z blendą cynkową (ZnS), pirytem i markasytem.
W Polsce galena występuje głównie na Górnym Sląsku pomiędzy Olkuszem, Siewierzem, Trzebinią, Chrzanowem, Tarnowskimi Górami i Bytomiem. Spotykana jest również w rejonie Gór Świętokrzyskich i w Sudetach.
W Polsce galena stanowi podstawowy kruszec do otrzymywania ołowiu. Przy wytapianiu ołowiu jako produkt uboczny otrzymuje się również znaczne ilości srebra.
Galena stanowi także surowiec do produkcji farb ołowiowych, a więc minii, bieli ołowianej, żółcieni chromowej i in.
Sfaleryt - blenda cynkowa (ZnS). Zwykle zawiera. domieszki żelaza, a często kadmu, indu i galu. Stanowi najważniejszy kruszec do otrzymywania…
…. Są minerałami skałotwórczymi. Najbardziej ich cha-rakterystyczną cechą jest doskonała łupliwość (dzielą się na cienkie sprężyste blaszki). Najważniejszymi łyszczykami są biotyt, czyli łyszczyk magnezowy i muskowit, czyli łyszczyk potasowy.
Muskowit jest doskonałym izolatorem i dlatego znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle elektrotechnicznym. Muskowit zmielony używany jest do wyrobu ogniotrwałych materiałów budowlanych (papy) i mas elektroizolacyjnych (mikanit), a także do wyrobu specjalnych gatunków papieru, tektury oraz farb ogniotrwałych. Skalenie. Stanowią one najbardzej rozpowszechnioną grupę minerałów skałotwórczych (około 50% skorupy ziemskiej). Chemicznie stanowią glinokrzemiany potasu, sodu i wapnia (rzadziej baru). Dzielą się na sodowo-wapniowe, czyli plagioklazy, i potasowo-sodowe…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)