MINERAŁY
Minerał – jest najmniejszym (w sensie geologicznym) elementem skorupy ziemskiej, powstałym w
sposób naturalny. Ma określony skład chemiczny (pierwiastek, związek lub mieszanina związków) i
cechy fizyczne. Minerały mogą być krystaliczne lub bezpostaciowe.
Minerały krystaliczne – ciała chemicznie i fizycznie jednorodne, o uporządkowanej budowie
wewnętrznej, w których atomy lub jony tworzą sieć przestrzenną (krystaliczną). Jony lub atomy
występują w ściśle określonych odległościach (wiązania atomowe, jonowe, metaliczne).
Własności kryształów to:
anizotropowość
(niejednorodność)
–
wykazywanie
w
różnych
kierunkach
niejednakowych własności fizycznych wektorowych, np.: twardości, łupliwości, połysku,
własności optycznych,
izotropowość (jednorodność) fizyczna – wykazywanie w każdym punkcie kryształu
jednakowych własności fizycznych skalarnych, np.: gęstości właściwej, pojemności
cieplnej, przewodnictwa elektrycznego, itp.
izotropowość (jednorodność) chemiczna - wykazywanie w każdym punkcie kryształu
jednakowych własności chemicznych.
Minerały bezpostaciowe – minerały, w których budowa wewnętrzna nie wykazuje
uporządkowania, tzn. atomy lub jony rozmieszczone są nieregularnie i bezładnie. Minerały takie są
nieliczne, np.: opal.
Własności fizyczne minerałów:
1. Twardość – jest to opór, jaki stawia minerał przy zarysowaniu jego powierzchni
twardszym od niego przedmiotem lub minerałem. Twardość określa się porównując ją do
twardości minerałów wzorcowych, wykorzystując tzw. skalę Mohsa, która obejmuje 10
minerałów uszeregowanych wg wzrastającej twardości od 1 do 10.
Stopień
twardości
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
2.
3.
4.
Nazwa
minerału
Talk
Gips
Kalcyt
Fluoryt
Apatyt
Ortoklaz
Kwarc
Topaz
Korund
Diament
Wzór
Mg3(OH)2Si4O10
CaSO42H2O
CaCO3
CaF2
CaF5(PO4)3
KAlSi3O8
SiO2
Al2F2SiO4
Al2O3
C
Wzorzec
skali technicznej
paznokieć (2,5), drewno
paznokieć (2,5), aluminium
miedź (3)
gwóźdź żelazny
ostrze noża
stal narzędziowa, szkło (6,5)
rysuje po szkle
rysuje po szkle i kwarcu
tworzywo karborundowe
tnie szkło
Rysa jest to barwa sproszkowanego minerału, tworząca się po zarysowaniu go twardszym
przedmiotem.
Barwa – związana ze zdolnością pochłaniania światła białego. Wyróżnia się minerały:
a. Barwne, wykazujące charakterystyczną barwę związaną z ich składem chemicznym
i właściwościami fizycznymi (np. siarka, hematyt),
b. zabarwione, których barwa zależna jest od domieszek lub zaburzeń strukturalnych,
np.: kwarc, kalcyt, fluoryt, cytryn, ametyst,
c. bezbarwne – nie posiadające żadnej charakterystycznej dla siebie barwy.
Połysk – jest wywołany odbiciem światła od gładkich powierzchni minerału. Wyróżnia się
następujące rodzaje połysku:
szklisty (kwarc),
tłusty (przełam kwarcu, nefelin),
jedwabisty (gips włóknisty, azbesty),
perłowy (talk, miki),
metaliczny,
półmetaliczny,
matowy (boksyty),
diamentowy (diament, kasyteryt, cyrkon).
5.
Łupliwość – jest to zdolność kryształów do pękania lub rozdzielania na części, pod
wpływem uderzeń bądź nacisku, wzdłuż płaskich
(…)
…
7,2 - 7,6
wyraźna
nierówny
ołowianoszare
bardzo silny metaliczny
ciemnoszara
w gorącym kwasie solnym
główna ruda ołowiu. Z galeny odzyskuje się także srebro
rejon Olkusza, Chrzanowa, Tarnowskich Gór, Góry Świętokrzyskie,
Sudety
Galena
VIII. SIARCZANY
NAZWA
wzór
wygląd
twardość wg Mohsa
gęstość [g/cm3]
łupliwość
przełam
barwa
połysk
rysa
rozpuszczalność
zastosowanie
występowanie
Gips
CaSO4·2H2O…
… palonego, kamień
konstrukcyjny i ozdobny. W przemyśle chemicznym: produkcja
sody kaustycznej
jeden z najbardziej rozpowszechnionych ziemskich minerałów.
Występuje w Polsce: Góry Świętokrzyskie, Tatry, złoża rud Zn-Pb w
obszarze śląsko-krakowskim
Kalcyt może występować w rozmaitych postaciach i barwach
Kalcyt w postaci płytki
Kalcyt w postaci stalaktytu
Różne formy kalcytu
NAZWA
wzór
wygląd
twardość wg…
…
w budownictwie, przemyśle chemicznym (prod. związków magnezu
i nawozów sztucznych
Góry Świętokrzyskie, Tatry, Sudety
III. GRUPA SKALENIE – należą do minerałów najbardziej rozpowszechnionych w skorupie
ziemskiej.
Skalenie potasowe (alkaliczne), kwaśne – najbardziej znany jest ortoklaz, będący
składnikiem skał magmowych kwaśnych i pegmatytów, głównie granitów i gnejsów.
NAZWA
wzór
wygląd
twardość wg Mohsa
gęstość…
… w kwasach
obecnie mało ceniona ruda żelaza, ze względu na występujące
często domieszki fosforu
obrzeża Gór Świętokrzyskich, rejon śląsko-krakowskim
Ruda żelaza - limonit (rdzawe plamy)
NAZWA
wzór
wygląd
twardość wg Mohsa
gęstość [g/cm3]
łupliwość
przełam
barwa
połysk
rysa
rozpuszczalność
zastosowanie
Hematyt
Fe2O3 tlenek żelaza
Kryształy romboedryczne lub tabliczkowe, ułożone często w formy
przypominające…
…,
muszlowy,
zadziorowaty,
ziemisty,
cukrowaty.
7.
Pokrój – cecha zewnętrzna uzależniona od rodzaju symetrii i od warunków wzrostu
kryształu. Pokrój jest stosowany do opisu kształtu kryształu i może być:
izomeryczny – typowy dla układu regularnego, mają go minerały wykształcone w
postaci sześcianów, ośmiościanów itp.,
tabliczkowy – kryształ ma podobne wymiary w trzech kierunkach,
słupkowy – minerały…
…
o
układ heksagonalny
a1 = a2 = a3 c
b=y
a=x
układ regularny
a=b=c
Układy krystalograficzne
Lp.
1
Układ
krystalograficzny
Trójskośny
2
Jednoskośny
3
Rombowy
5
Trygonalny
4
Tetragonalny
6
Heksagonalny
7
Regularny
Stałe
geometryczne
α≠β≠γ
a≠b≠c
Maksymalna ilość
elementów symetrii
C
plagioklazy
α = γ = 900, β ≠
900
a≠b≠c
1L2 lub 1P
α = β = γ = 900
a≠b≠c
α = β = γ ≠ 900
a=b=c
3L2 , 3P, C
α = β = γ = 900
a=b≠c…
… się łatwo pod naciskiem paznokcia,
powierzchnie łupliwości są idealnie gładkie,
dokładna – pod wpływem lekkiego uderzenia minerał łatwo rozpada się na odłamki
ograniczone płaskimi ścianami (kalcyt, sól kamienna, galena),
wyraźna – odłamki rozdrobnionego minerału mają liczne płaskie powierzchnie
(piroksen, anhydryt, amfibol),
niewyraźna – płaskie ściany na odłamkach należą do rzadkości, a dominują…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)