Modyfikacja poglądów ludzkich Sporo danych przemawia za tym, że większość ludzi nie zmienia łatwo swoich
przekonań, nawet w obliczu sprzecznej z nimi informacji. Być może nie jesteśmy aż tak
skostniali w poglądach jak Stary Zrzęda, ale także i my nie zmieniamy lekko własnych
schematów, nawet kiedy dane wskazują, że powinniśmy to uczynić. Na przykład, kiedy Michaił
Gorbaczow został sekretarzem generalnym [partii komunistycznej — przyp. tłum.] Związku
Radzieckiego, stawało się stopniowo coraz bardziej jasne, że nie jest to zwykły sowiecki
przywódca. Doprowadził on do zakończenia zimnej wojny i do rozpadu Związku Radzieckiego.
Inaczej niż jego poprzednicy, nie sprzeciwiał się, a nawet sprzyjał zakończeniu panowania
komunistów w Europie Wschodniej. Stosunki między Zachodem i Związkiem Radzieckim
nigdy nie były lepsze niż w czasie sprawowania władzy przez Gorbaczowa. Jednak
konserwatywni politycy i komentatorzy nie potrafili odrzucić poglądu, że Związek Radziecki to
— jak go określił Reagan — „imperium zła". Jeden z nich powiedział: „Rzeczywisty problem
nie polega na tym, czy [Gorbaczow] obierze kurs odmienny niż jego poprzednicy, ale czy będzie
go realizował bardziej skutecznie". Inny sugerował, że „niebezpieczne jest myślenie, iż
Gorbaczow będzie choć odrobinę bardziej »liberalny« czy »elastyczny« w stosunkach
międzynarodowych". Nie dawniej niż w 1989 r. wiceprezydent Quayle powiedział: „Nie sądzę,
że nastąpiła istotna zmiana w ich polityce zagranicznej... Wciąż mamy do czynienia z rządem
totalitarnym".
Dlaczego ludzie tak trwają przy swoich z góry przyjętych założeniach, nawet gdy mają do
czynienia z wyraźnie niezgodną z nimi informacją? Jeden powód poznaliśmy w rozdziale 3:
uznanie, że nie mamy racji, wzbudza dysonans, a spostrzeganie rzeczywistości jako zgodnej
z naszymi potrzebami, życzeniami i przekonaniami przynosi naszemu ego satysfakcję. Decyduje
tu także sposób funkcjonowania umysłu. Dane potwierdzające nasze przekonania są przez nas
łatwiej zauważane, lepiej pamiętane i uznawane za ważniejsze. Informacja niezgodna
z przekonaniami częściej zostaje przeoczona, zapomniana i częściej jest uznawana za nieistotną,
nawet gdy nie jest ważna dla naszej samooceny. Poniżej przedstawimy kilka przykładów
ilustrujących skłonność ludzi do upartego trzymania się własnych schematów. Niektóre z tych
przypadków mogą być wiązane i czynnikami motywacyjnymi, takimi jak dysonans, inne ze
sposobem, w jaki rejestrujemy i zapamiętujemy informację.
Kardynalnym b łę dem jest teoretyzowanie przed zebraniem wszystkich faktów.
(…)
… nawet wtedy, gdy nie są zbyt głęboko zaangażowani
w sprawę. Rozpatrzmy badania dotyczące zjawiska nazwanego efektem pierwszeństwa. Kilka
eksperymentów dowiodło, że pierwsze wrażenia często są bardzo ważne, ponieważ wpływają na
to, jak interpretowana jest informacja napływająca później. (Choć w pewnych okolicznościach
występuje efekt świeżości — największy wpływ ma informacja uzyskana na końcu — jak się
wydaje, są to jednak zjawiska o charakterze wyjątku od reguły). Efekt pierwszeństwa bierze się
stąd, że na podstawie informacji otrzymanej na początku ludzie tworzą schematy, a te wpływają
na sposób interpretowania dalszej informacji. To znaczy, ludzie często uporczywie kierują się
swoim pierwszym wrażeniem i późniejsza informacja, która mu przeczy, jest ignorowana,
uznawana za nieistotną czy niewiarygodną lub bywa reinterpretowana.
efekt pierwszeństwa: proces, za sprawą którego nasze
pierwsze wrażenie dotyczące innej osoby wpływa na to,
że jej późniejsze zachowanie interpretujemy w sposób
zgodny z tym pierwszym wrażeniem
Tę dominację pierwszego wrażenia zademonstrowali w prostym i eleganckim
eksperymencie Jones, Rock, Shaver, Goethals i Ward (1968). Uczestnicy badania obserwowali
studenta, który w teście wielokrotnego…
… o jakiejś sprawie czy osobie coś, co potem okazuje się
nieprawdą. Moglibyśmy na przykład się dowiedzieć, że Bob dokonuje nielegalnych obrotów
akcjami firmy, w której zajmuje kierownicze stanowisko, że Susan jest alkoholiczką albo że
Philip i Jane się rozwodzą — po to tylko, by później stwierdzić, że te plotki są fałszywe.
Podobnie ława przysięgłych może usłyszeć w sali sądowej o oskarżonym…
… do innej grupy eksperymentalnej. Wszystko odbywałoby tu się tak
samo, z tym wyjątkiem, że w miarę wykonywania zadania przekonywałbyś się, że nie jesteś
w tym dobry. Powiedziano by ci, że odpowiedziałeś trafnie tylko w 10 wypadkach na 25, co jest
wynikiem znacznie gorszym od przeciętnego. Wszystko po to tylko, by następnie ujawnić, że ta
informacja zwrotna była celowo spreparowana. Jak odpowiedziałbyś…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)