Prof. Janusz Świerkocki
Teorie Handlu Międzynarodowego
Wykład XIII – Handel wewnątrzgałęziowy
Omawiane przez nas do tej chwili modele handlu międzynarodowego (z wyłączeniem niektórych teorii
współczesnych, o czym za chwilę) zakładały, iż struktury handlu państw różnią się między sobą. Zgodnie
z założeniami i tezami tych teorii w warunkach istnienia li tylko dwóch państw, pierwszy kraj importuje
inny towar niż eksportuje, w drugim kraju sytuacja jest podobna.
W praktyce okazało się, że wcale tak być nie musi. Jeden kraj może importować i eksportować te same
dobra. Np. Polska importuje i eksportuje samochody oraz wódkę.
Pierwszy raz na to zjawisko zwrócono uwagę w latach 50. XX wieku. Toczyła się wówczas w Europie
dyskusja nad konsekwencjami utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Politycy a również i
część ekonomistów, uważali, że integracja handlowa w ramach EWWiS doprowadzi do upadku wielu
gałęzi gospodarki w poszczególnych krajach. Np. Francuzi obawiali się, że ich przemysł padnie w
konkurencji z wysoce wydajnym przemysłem RFN. Z kolei Niemcy obawiali się konkurencji ze strony
intensywnego i efektywnego rolnictwa Francji. Po integracji obawy te okazały się bezpodstawne. Nie
dość, że nie doszło do upadku gałęzi gospodarek, to między integrującymi się państwami powstały
strumienie handlu wewnątrzgałęziowego.
Handel wewnątrzgałęziowy (HWG) – to wymiana międzynarodowa produktów należących do tej
samej gałęzi, w danym okresie.
Do dziś brak jest zgody ekonomistów, co do teoretycznego wytłumaczenia zjawiska HWG. Nie istnieje
jedna teoria tłumacząca dlaczego kraje sprzedają sobie i kupują od siebie te same towary. Od
dziesięcioleci podejmowane są próby stworzenia teoretycznej konstrukcji tłumaczącej HWG. Owocem
jednych z tych prób są zaprezentowane na poprzednim wykładzie teorie współczesne – w szczególności
teoria cyklu życia produktu oraz teoria podobieństwa popytu.
Przyczyny HWG
Zastanowimy się dlaczego pojawiło się zjawisko HWG między krajami. Spróbujemy stwierdzić dlaczego
jedne kraje odnotowują wyższe wskaźniki udziału HWG w HMN a inne niższe.
Są to ważne problemy, ponieważ zauważono, że zasadniczo kraje rozwinięte odznaczają się wyższym
udziałem HWG w wymianie międzynarodowej ogółem niż kraje rozwijające się 136. Pozwala to na
postawienie tezy, że jeśli udział HWG w HMN danego państwa rośnie, to państwo takie rozwija się.
HWG na poziomie państw jest często badany empirycznie. Wyniki tych badań pozwalają stwierdzić, że:
Im mniejsze są różnice w poziomie dochodów między krajami, tym intensywniejszy HWG
zachodzi między nimi. Wynika to z tego, że kraje o podobnym poziomie dochodu odznaczają
się podobnym wyposażeniem w czynniki produkcji. Ponadto w krajach takich podobne są
preferencje konsumentów.
Im wyższy jest dochód przeciętny przypadający na mieszkańca w danym kraju, tym wyższy jest
udział HWG w HMN tego państwa. Jest tak dlatego, że im wyższy jest dochód per capita, tym
lepsze jest wyposażenie kraju w kapitał i w konsekwencji większa produkcja oraz konsumpcja
dóbr kapitałochłonnych. Ponadto większy dochód na mieszkańca oznacza zwykle większe
zasoby kapitału wiedzy, im większy jest ten kapitał, tym większe są zdolności krajowych
podmiotów do innowacji a następnie produkcji zróżnicowanych dóbr. Jak wiemy podmioty
bogate cenią sobie różnorodność, podmiotom biednym jest w zasadzie wszystko jedno, bo
mają poważniejsze problemy na głowie.
Im większy jest przeciętny rozmiar gospodarki (mierzony PKB) tym większy udział HWG w
handlu ogółem. Większa gospodarka pozwala na realizowanie większych korzyści skali
Prof. Janusz Świerkocki
Teorie Handlu Międzynarodowego
Wykład XIII – Handel wewnątrzgałęziowy
produkcji (KSP). Duża gospodarka pozwala też na wytwarzanie większej ilości zróżnicowanych
dóbr, a także zgłasza większy popyt na produkty importowe niż gospodarka małych rozmiarów.
Im wyższe (poważniejsze/bardziej restrykcyjne) są bariery handlowe, tym mniejszy jest udział
HWG w HMN kraju. Obniżanie barier handlu zwykle prowadzi do wzrostu udziału HWG w
wymianie ogółem państwa. W tym kontekście chodzi o bariery ekonomiczne w najszerszym
tego słowa znaczeniu. Zatem nie chodzi tu tylko o cła, kontyngenty, subsydia itp. ale również
o bariery o charakterze geograficznym i wyposażeniowym– np. ukształtowanie terenu, dostęp
do infrastruktury lub klimat.
Teraz przedstawimy determinanty udziału HWG w wymianie międzynarodowej gałęzi przemysłu:
Im większy stopień zróżnicowania produkcji w gałęzi przemysłu, tym większy udział HWG w jej
wymianie międzynarodowej. Wynika to z przywołanego wcześniej zamiłowania konsumentów
do różnorodności oraz tego, że nie wszystkie produkty jest jednakowo łatwo różnicować.
Sprzęt elektroniczny, odzież, produkty spożywcze pozwalają się łatwo różnicować, paliwa i
surowce mineralne już nie.
Udział HWG jest wyższy w HMN tych gałęzi, w których można realizować większe KSP.
Powodem tej zależności jest to, w gruncie rzeczy występowanie KSP prowokuje pojawienie się
HWG. Istnieje jednak próg wielkości KSP, po przekroczeniu którego przestają one indukować
HWG. Otóż, gdy KSP są bardzo duże produkty ulegają standaryzacji. Brak zróżnicowania
produktów uniemożliwia prowadzenie HWG.
Stwierdzono, że w gałęziach, w których odnotowuje się duży napływ bezpośrednich inwestycji
zagranicznych (BIZ) udział HWG jest również duży. Trzeba jednak pamiętać, że BIZ powodują
głównie intensywny HWG o charakterze pionowym (dotyczący dóbr pośrednich –
podzespołów, części), w mniejszym stopniu HWG obejmujący dobra gotowe. Np. koncerny
samochodowe z USA wysyłają do kanady części aut. Z kolei do USA z Kanady trafiają
zmontowane już auta.
Na wielkość udziału HWG w HMN gałęzi ogółem ma wpływ poziom zastosowanej agregacji. Im
poziom agregacji jest niższy, tym udział HWG jest niższy. Im wyższy jest poziom agregacji w
badaniu HWG, tym wyższe otrzymuje się wskaźniki jego udziału w handlu ogółem. Np. na
rysunku 50. mamy taką kategorię jak: Zwierzęta, warzywa i tłuszcze. Załóżmy, że przy danym
poziomie agregacji gałąź odnotowuje równowagę handlową:
(…)
… dla tej branży jest równie 1, co oznacza, że cały handel gałęzi jest HWG. Niech na
wymianę gałęzi składa się handel: szparagami, osłami i gorylami (tym razem żywymi). GLI = 1
sugerowałby, że całość hodowli goryli jest eksportowana a w zamian importuje się pewną ilość
goryli, której wartość jest równa wartości eksportu tych zwierząt. Podobnie jest w przypadku
szparagów oraz osłów. Jednak, gdy dokonamy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)