FILOZOFIA STAROŻYTNA
Szkoła Jońska Filozofii Przyrody - szkoła filozoficzna funkcjonująca ok. VI w. p.n.e. w Jonii, do której należeli m.in. → Tales z Miletu, → Anaksymander i → Anaksymenes, próbujący objaśniać funkcjonowanie przyrody w jej własnych kategoriach, bez odwołań do mitologii, stąd posługiwanie się takimi pojęciami, jak woda, ziemia, powietrze; swe przemyślenia wywodzili z codziennego doświadczenia.
Tales z Miletu (624-547 p.n.e.) - przez starożytnych zaliczany w poczet "siedmiu mędrców greckich"; zajmował się handlem, polityką, matematyką, astronomią i filozofią; założyciel → jońskiej szkoły filozofii przyrody. → Arystoteles uważał go za pierwszego filozofa w ogóle. Jako pierwszy zerwał bowiem z mitologicznym sposobem myślenia, podejmując próbę naukowego wyjaśniania zjawisk. Kwestią zasadniczą dla jońskich filozofów przyrody było pytanie o początek świata, o jego praprzyczynę, czyli pierwszą zasadę, → arché. Tales twierdził, że taką pierwotną zasadą jest woda, z niej wszystko powstało i w nią też wszystko przemieni się u kresu dziejów. Próby uzasadnienia tego stanowiska, jakkolwiek nie odwołujące się do żadnej prawdy religijnej, były jeszcze bardzo nieudolne. Brak odpowiedniej aparatury pojęciowej nie pozwalał na zbyt wyrafinowane rozumowania. W szczególności Tales i pierwsi filozofowie jońscy nie dysponowali jeszcze abstrakcyjnym pojęciem → materii pozwalającym w konkretnej rzeczy dostrzec także inne jej składniki, jak → forma czy → energia. Nic więc dziwnego, że np. zdolność poruszania się ciał uważali za → immanentną cechę materii, która to zdolność nie była dla nich niczym innym jak przejawem życia i duszy. To utożsamienie materii i życia przyniosło im miano → hilozoistów. Prawdziwe znaczenie Talesa i filozofów jońskich polegało bardziej na samym zadaniu pytania o początek świata, o arché, co uważa się powszechnie za początek filozofii i jej pierwsze zagadnienie, niż na udzielonej przez nich odpowiedzi.
Anaksymander z Miletu (ok. 610 - 547 p.n.e.) - filozof grecki, przedstawiciel → jońskiej szkoły przyrody, uczeń → Talesa z Miletu, prawdopodobnie autor pierwszego dzieła filozoficznego w Grecji pt. O przyrodzie. Wykonał mapę, gnomon (wskazywał porę dnia i roku), sferyczny model wszechświata z Ziemią umieszczoną pośrodku; interesowały go także biologia i astronomia. Szukał pierwotnej przyczyny (→ arché), którą rozumiał nie jako początek, ale jako zasadę → wszechświata, rozumianą jako bezkres. Założenia tej zasady ustalał przez → dedukcję. Przyroda powstaje z bezkresu poprzez wyłanianie się przeciwieństw, które powoduje wieczny → ruch (atrybut → materii).
Anaksymenes z Miletu (585-525 p.n.e.) - filozof grecki, przedstawiciel → jońskiej szkoły przyrody; dał początek naukom fizycznym badając związek między temperaturą a stanem skupienia → materii; zajmował się również zjawiskami metereologicznymi i astronomicznymi. Uczeń → Anaksymandra; przejął od niego pogląd, że świat jest bezkresny, a → ruch wieczny. → Arché to według niego powietrze, wszechożywiające tchnienie, dusza.
Heraklit z Efezu (ok. 540-480 p.n.e.) - filozof grecki nawiązujący do problematyki → jońskiej szkoły filozofii przyrody. Twórca teorii powszechnej zmienności, → wariabilizmu, zgodnie z którą niezmienne trwanie rzeczy jest tylko złudzeniem. W rzeczywistości bowiem wszystko się zmienia, nie ma rzeczy o stałych własnościach. To przekonanie o powszechnej zmienności doprowadziło go do → relatywizmu. Przeciwieństwa to tylko dwa stany tego samego: czuwanie przechodzi w sen, młodość w starość, życie w śmierć. Tak naprawdę pewna jest tylko zmiana, stawanie się: "Wszystko płynie" i "Niepodobna wstąpić dwukrotnie do tej samej rzeki". Osnowę świata, jego pierwszą zasadę, → arché stanowi najbardziej zmienny z żywiołów - ogień. "Wszechświata nie stworzył żaden bóg ani żaden człowiek, lecz był on zawsze, jest i będzie zawsze żywym ogniem". Jedyną stałą własnością przyrody jest więc jej zmienność. Zmienność ta nie jest jednak chaotyczna, prawo, jakie rządzi przemianą wszystkiego, jest całkowitym przeciwieństwem chaosu, jest → logosem, rozumem kosmicznym. Rozum rządzący światem jest w nim czynnikiem boskim i odwiecznym, to on sprawia, że wszystkie przeciwieństwa tworzą razem cudowną harmonię, która, choć niewidoczna w poszczególnych zjawiskach, obecna jest na wyższym, dostępnym tylko rozumowi poziomie. Z prac Heraklita zachowało się ponad sto różnych fragmentów jako cytaty w dziełach innych autorów.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)