SKAŁY MAGMOWE
Skały magmowe powstają w procesie krystalizacji magmy. Utwory krystalizujące
pod powierzchnią ziemi zaliczamy do skał głębinowych (plutonicznych), natomiast na
powierzchni do skał wylewnych (wulkanicznych). Warunki krystalizacji decydują o stopniu
wykrystalizowania skały, wielkości składników mineralnych i ich ułożeniu w przestrzeni,
mimo zachowania identycznego składu chemicznego.
Ze względu na skład mineralny wyróżnia się skały kwaśne, obojętne oraz zasadowe, a ze
względu na miejsce krystalizacji magmy wyróżniamy skały głębinowe i wylewne.
CHEMIZM
Skały kwaśne
Skały obojętne
Skały zasadowe
SKŁAD
MINERALNY
Kwarc (pow. 50%),
Skalenie kwaśne
(potasowe)
Kwarc,
Skalenie kwaśne
(potasowe),
Skalenie zasadowe
(sodowo-wapniowe)
Skalenie zasadowe
(sodowowapniowe),
Minerały femiczne
SKAŁY
GŁĘBINOWE
(PLUTONICZNE)
Granit
SKAŁY WYLEWNE
(WULKANICZNE)
Porfir (riolit)
Sjenit
Dioryt
Gabro
Andezyt
Bazalt
Cieszynit
Fonolit
Przy opisie skał magmowych uwzględnia się ich strukturę i teksturę. Struktura skał
magmowych jest to sposób wykształcenia składników skały. Na pojęcie to składa się
zespół cech skały, określający wielkości poszczególnych ziaren mineralnych, stopień ich
prawidłowości krystalicznej oraz stosunki wielkościowe ziaren poszczególnych składników
skały. Tekstura jest sposób przestrzennego rozmieszczenia składników w skale.
Tekstura obejmuje zarówno sposób uporządkowania składników, jak też sposób
wypełnienia przez nie przestrzeni.
- podział struktury ze względu na stopień krystaliczności:
o holokrystaliczna (pełnokrystaliczna) – wszystkie składniki skały są
składnikami krystalicznymi; skały głębinowe,
o hipokrystaliczna (półkrystaliczna) – obok składników krystalicznych
występuje szkliwo; typowe dla skał subwulkanicznych,
o szklista (halinowa) – brak minerałów, wskutek nagłego ochłodzenia magma
zastyga w postaci szkliwa.
- podział struktury ze względu na wielkość składników:
o równoziarnista – ziarna mają zbliżone wymiary,
o nierównoziarnista – ziarna są różnej wielkości,
o porfirowata – w drobnoziarnistym tle skalnym występują większe kryształy.
Taka struktura świadczy o dwóch etapach krystalizacji magmy,
o afanitowa (ciasto skalne) – kryształy są tak drobne, że niewidoczne gołym
okiem,
o porfirowa – obecność większych prakryształów na tle masy afanitowej
(ciasta skalnego). Prakryształy mają zwykle prawidłowe formy, niekiedy
mogą być poddane erozji magmowej. Prakryształy powstają w głębszych
partiach skorupy ziemskiej, w warunkach spokojnej krystalizacji magmy.
Jeżeli magma wraz z prakryształami dostaje się w płytsze strefy skorupy
ziemskiej – następuje jej szybkie ochłodzenie i powstaje szybko
zastygające ciasto skalne.
Tekstury skał magmowych:
- bezładna – brak określonego kierunku ułożenia minerałów
- kierunkowa (uporządkowana) – ułożenie składników wykazuje regularność
- kulista – krystalizacja wokół wydzielonych centrów
- zbita – minerały wypełniają całą przestrzeń
- porowata – powstaje w wyniki gwałtownego odgazowywania
(…)
… dużo FeO i MgO (oliwiny, pirokseny,
amfibole, biotyt)
- minerały sialiczne (jasne) – główne składniki to SiO2 i Al2O3 (skalenie: plagioklazy,
albit, anortyt; ortoklaz, kwarc)
Uproszczony system klasyfikacji skał magmowych opiera się na składzie
minerałów skałotwórczych głównych i zawartości krzemionki SiO2, w poszczególnych
grupach.
Przegląd skał magmowych
1. Granit
Są to skały magmowe, głębinowe o barwie szarej, różowej lub czerwonej.
Struktura ziarnista lub porfirowata.
Tekstura bezkierunkowa.
-
Skład mineralny stanowią:
skalenie potasowe (ortoklaz, mikroklin),
plagioklazy kwaśne (oligoklaz, albit),
kwarc,
łyszczyki (biotyt, muskowit),
inne minerały (piroksen, hornblenda, rutyl, apatyt).
Różne formy granitu
Granit w postaci kostki brukowej
Granit w postaci kamienia polnego
Granit o strukturze…
… i
ozdobne.
Aplit – skała magmowa powstająca w wysokiej temperaturze, przy średnim ciśnieniu, w
szczelinach skalnych i żyłach. Główne składniki: skalenie (ortoklaz, albit), poboczne:
muskowit, biotyt. Barwa biała i jasnoszara, struktura masywna, tekstura drobnoziarnista
i bardzo drobnoziarnista. Nie ma znaczenia przemysłowego i handlowego.
Charakterystyka wybranych skał magmowych Polski
plagioklazy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)