RZEŹBOTWÓRCZA DZIAŁALNOŚĆ WIATRU – DZIAŁALNOŚĆ
EOLICZNA
Wiatr dzięki swej zdolności do unoszenia, transportu i akumulacji drobnego materiału,
takiego jak pył, piasek, może formować powierzchnię Ziemi. Tę rzeźbotwórczą działalność
wiatru nazywamy działalnością eoliczną.
Jak każdy czynnik egzogeniczny wpływa on na rzeźbę w trojaki sposób:
v Niszczy
v Transportuje materiał, który powstał na skutek procesów niszczących
v Buduje – osadza materiał, który transportował.
Działalność wiatru zachodzi zwłaszcza tam, gdzie:
v podłoże pozbawione jest szaty roślinnej, głównie z powodu niedoborów wody, przez
co i grunt jest suchy
v występuje luźny materiał - piasek, żwir, pył
v brak jest większych przeszkód, które mogłyby tworzyć bariery dla wiatru
1. Procesy niszczące:
a) deflacja – polega na wywiewaniu materiału skalnego. Z tym procesem związane jest
powstanie niektórych oaz w Egipcie i niektórych jezior. Np. za jezioro o genezie eolicznej
uznaje się Jezioro Czad
Na skutek tego procesu powstają charakterystyczne formy terenu
v Misy deflacyjne – formy wklęsłe o długości do kilkunastu kilometrów i głębokości do
kilkudziesięciu metrów. Jest to forma, która powstaję w miejscu, z którego został
wywiany materiał. Największe zauważono na Pustyni Namib.
v Ostańce deflacyjne – formy wypukłe o stromych stokach i płaskich szczytach,
zbudowane z piasków lub iłów, które powstają na skutek nierównomiernego
wywiewania materiału skalnego
v Bruk deflacyjny – to pokrywa zbudowana z odruchów skalnych, leżących na osadach
piaszczystych. Powstaje na terenach zbudowanych ze skał różnoziarnistych na skutek
wywiewania materiału drobniejszego (aby wywiać materiał wiatr musi wiać z
odpowiednią prędkością. Jeśli podłoże jest zbudowane z materiału różnoziarnistego to
wiatr zabiera tylko drobny materiał – ciężkiego nie może unieść. Bruk ten jest więc
skałkami, które nie poddały się działalności wiatru). Bruk deflacyjny pokrywa
pustynie kamieniste
v Złoża eoliczne – powstają często na obszarach nadmorskich lub nadrzecznych, gdy
wiatr wywiewa materiał cięższy a lżejszy pozostawia. Do tego typu złóż należą np.
piaski złotonośne w Australii
Nisza i bruk deflacyjny. Dolina Śmierci
b) korazja – polega na szlifowaniu powierzchni skalnych przez ziarenka niesione przez wiatr
1
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
Do form terenu, które na skutek tego procesu powstają należą:
v grzyby skalne – forma w kształcie grzyba, która powstaje na skutek tarcia materiału
skalnego o podłoże zbudowane ze skał litych. Najwięcej materiału wiatr transportuje
przy gruncie dlatego skały właśnie w dolnej partii są najbardziej wyszlifowane
Salar de Uyuni, Bolivia. Fot. David Gemmola Lyndall Spooner. Źródło: INTERNET
v łuki skalne – występują np. w Parku Narodowym Arches w USA. Tworzą się na
obszarach, gdzie wiatry wieją często w tym samym kierunku. Korazji ulega środkowa
część skały. Reszta – tworzy łuk
Park Narodowy Arches. USA. Fot. Artur Kamiński
v graniaki - są to niewielkie okruchy
(…)
… szerokości zwrotnikowych jako antypasat. Nad zwrotnikami dochodzi do
stłoczenia mas powietrza – spływają one ku powierzchni Ziemi (konwekcyjny prąd
zstępujący). To powietrze jest więc suche. W szerokościach zwrotnikowych opady są
bardzo niskie lub ich brak, dlatego w tych szerokościach powstają pustynie np. Sahara,
Pustynia Libijska, Nubijska, Arabska, Wielki Nefud, Mały Nefud, Syryjska, Rub al.
Chali, Wielka Pustynia Wiktorii, Wielka Pustynia Piaszczysta, Pustynia Gibbona
(patrz atlas – pn Afryka, Płw. Arabski, Australia)
v pustynie śródgórskie – tworzą się za wielkimi pasmami górskimi lub w centralnej
części kontynentów z dala od wybrzeża. Góry stanowią barierę, którą musi pokonać
masa powietrza. Wznosi się więc ono po zboczu oziębiając się, co prowadzi do
kondensacji i opadów na stokach…
… jest dużo a siła wiatru
jest umiarkowana. Występują na pustyniach piaszczystych
(wyglądają jak kilka barchanów ustawionych jeden za drugim)
c) wydmy paraboliczne – występują na obszarach, gdzie wody gruntowe
zalegają płytko a na powierzchni występuje nieciągła pokrywa
roślinna. Szybciej porusza się środek wydmy gdyż ramiona
przytrzymywane są przez kępy trawy.
3
PDF created with pdfFactory trial version…
… na wybrzeżach, na skutek działania zimnych prądów
morskich. Zimna woda nie paruje, co utrudnia kondensację i opad. Tego typu
pustyniami są: Pustynia Atakama (zach część Ameryki S – powstała dzięki zimnemu
prądowi Peruwiańskiemu) Pustynia Namib w zachodniej Afryce – powstała dzięki
zimnemu prądowi Benguelskiemu.
7
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)