przekształcenie idealizmu
Ludwig Feuerbach (1804-1872)
Feuerbach twierdził, że głównym tematem jego prac są religia i teologia. Nie znaczyło to, że wierzył, iż Bóg istnieje obiektywnie poza ludzką myślą. Chciał jednak w świetle całościowo ujętego ludzkiego życia i ludzkiej myśli wyjaśnić rzeczywisty sens i funkcję religii. Świadomość religijna była dla Feuerbacha integralnym szczeblem rozwoju ludzkiej świadomości w ogóle. Uważał on zarazem ideę Boga za dokonaną dla siebie projekcję ideału człowieka, a religię - za przemijający etap w rozwoju świadomości. Można więc powiedzieć, że Feuerbach zastąpił teologię antropologią. Do tego stanowiska doszedł przez radykalną krytykę systemu Hegla.
Bytem nie jest idea lub myśl, ale przyroda. To właśnie czasoprzestrzenna przyroda jest podstawową rzeczywistością. Świadomość i myśl mają charakter względem niej wtórny. Przyroda jest podstawą człowieka i pierwotnym przedmiotem religii.
Człowiek może uprzedmiotowić przyrodę, odróżniając się od niej. Może powrócić do siebie i kontemplować własną istotę - rozum, wolę i serce. Kiedy na te trzy doskonałości spojrzymy jako na nieskończone, wtedy otrzymamy ideę Boga. Monoteizm jest więc efektem rzutowania przez człowieka jego własnej istoty w nieskończoność. Owa autoprojekcja jest wyrazem wyobcowania się człowieka wobec siebie, postawieniem w relacji przeciwieństwa względem Boga. Bóg jest tym, co absolutnie pozytywne, a człowiek - tym, co absolutnie negatywne.
Widać już, że w tym kontekście religia jawi się jako coś, co trzeba przezwyciężyć. Niemniej, faza religijna jest bardzo ważna dla rozwoju ludzkiej świadomości. Człowiek musi bowiem najpierw uprzedmiotowić swoją istotę, zanim uświadomi sobie, że jest to jego istota. Tym, co pozostaje do zrobienia, jest odwrócenie relacji człowiek-Bóg i uczynienie Bóstwa atrybutem człowieka. W chwili, gdy człowiek uświadamia sobie, że Bóg jest nazwą jego własnej wyidealizowanej istoty, rzuconej na transcendentną sferę, przezwycięża zawarte w religii wyobcowanie od siebie. A wtedy może już tę istotę uprzedmiotowić we własnym działaniu i w życiu społecznym. Od tego momentu człowiek jest celem samym w sobie. Nie oznacza to egoizmu, bo człowiek jest z natury istotą społeczną. Najwyższą zasadą filozofii jest jedność człowieka z człowiekiem, która powinna wyrazić się w miłości. Naszą religią powinna stać się polityka.
Karol Marks (1818-1883) i Friedrich Engels (1820-1895)
Marks i Engels twierdzili, że Hegel uznawał Logos za pierwotną rzeczywistość, która wyraża się w swoim przeciwieństwie, czyli nieświadomej przyrodzie, aby w konsekwencji powrócić do siebie jako duch, urzeczywistniając w ten sposób własną istotę. Przeciw temu idealizmowi przyjęli tezę Feuerbacha, że pierwotną rzeczywistością jest przyroda. Dla Marksa i Engelsa materializm nie oznaczał zaprzeczenia realności umysłu czy zredukowania procesów myślenia do procesów materialnych. Oznaczał zaś negację istnienia jakiegokolwiek umysłu pierwotnego względem przyrody. Ludzkie umysły zaistniały w konsekwencji zaistnienia prawa przechodzenia ilości w jakość i
(…)
…, a nawet koncepcje moralne. Walka klas staje się szczególnie ważna w okresie, gdy zachodzi sprzeczność pomiędzy siłami wytwórczymi społeczeństwa z istniejącymi stosunkami produkcji. Klasa dominująca stara się zachować status quo, a w interesie klasy wstępującej leży ich obalenie. Wtedy dochodzi do rewolucji. Proces ten nieuchronnie powtarza się do czasu, gdy obalona zostaje własność prywatna, a wraz z nią społeczne…
…, religię, sztukę, filozofię.
W bazie ekonomicznej Marks wyróżnia dwa elementy: materialne siły wytwórcze i zależne od nich stosunki produkcji. Istnienie człowieka-wytwórcy jest przy tym podziale już założone. Termin „stosunki produkcji” oznacza przede wszystkim stosunki własności, a ogólnie: społeczne stosunki między ludźmi uczestniczącymi w procesie pracy. Baza ekonomiczna warunkuje nadbudowę. Nie znaczy to jednak, że struktury polityczne i prawo są determinowane przez bazę tak samo bezpośrednio jak ideologiczne elementy nadbudowy, jak religia i filozofia.
Na określonym szczeblu swego rozwoju materialne siły wytwórcze społeczeństwa popadają w sprzeczność z istniejącymi stosunkami produkcji. Następuje wtedy rewolucja, jakościowe przejście do nowej epoki ekonomicznej i nowej epoki społecznej. Rewolucja ta dokonuje…
…, otwarcie rynków, rozwój komunikacyjny, dominacja burżuazji). Kolejne kryzysy ekonomiczne czasów Marksa wskazują na zmierzch fazy kapitalistycznej i zbliżanie się czasów dyktatury proletariatu, która przygotuje drogę do społeczeństwa komunistycznego. W społeczeństwie tym obumrze instytucja państwa, znikną podziały klasowe i walka klas.
…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)