Fragment notatki:
Ewolucja międzynarodowego systemu gospodarczego lat 20. i 30
Wojna zawsze wpływa na gospodarkę, zostaje ona podporządkowana produkcji sprzętu, ubrań, żywności właśnie dla żołnierzy. To wymaga również wielu nakładów, których potrzebowały walczące państwa. Bankierem Europy były Stany Zjednoczone. Większość walczących stron zwróciła się do tego kraju o pożyczkę, której udzielały prywatne banki, min. Bank Morgana. W trakcie konferencji, państwa musiały podjąć decyzję nie tylko o spłacie tych długów ale również o sumie reparacji i odszkodowań jakie miały wypłacić przegrane państwa, co wpływało bez wątpienia na losy tych państw, nie tylko gospodarcze. O tym wszystkim decydowała głównie Rada Najwyższa, a szczególnie Wilson, George i Clemeceau. Właśnie na konferencji pokojowej, a także z każdą decyzją i spotkaniem kształtowali ówczesny system gospodarczy. Wycieńczone wojną państwa Europejskie były w dużej mierze zależne od Stanów Zjednoczonych, ale przede wszystkim od elit finansowych. Wielka Brytania i Francja stawiały podczas konferencji pokojowej tezę uzależnienia spłaty długów od spłaty reparacji wojennych. Z drugiej strony trzeba było rozważyć na ile można osłabić Niemcy zmuszając je do spłat wszystkich długów, by jednocześnie nie zachwiać systemem gospodarczym świata. Trzeba wziąć pod uwagę, że Niemcy były ważnym partnerem wielu państw, np. dla USA ważną siłą nabywczą zboża, więc osłabione Niemcy spowodowałyby spadek sprzedaży obniżenie cen i spadek koniunktury, a jak wiemy wszystkie kryzysy amerykańskie wychodzą poza granice i dotykają całego świata. Stąd, np. memoriał George z Fontainbleau (25 marca 1919), w którym premier UK zwraca uwagę na problem rozszerzenia komunizmu w Niemczech, w razie załamania gospodarczego i kryzysu, podobnie uważał J.M. Keynes, który napisał nawet książkę „Gospodarcze konsekwencje pokoju” (czy jakoś tak:p), który podkreślał, że podstawą pokoju jest bogactwo krajów, stabilna gospodarka i rozwój, to hamuje niepokoje społeczne i likwiduje wszystkie potencjalne przyczyny wybuchu wojny. Jego teoria nie była wykorzystana w trakcie konferencji, ale w wyniku rewizjonistycznej postawy Niemiec a także polityki appeasementu. Stanowiska poszczególnych państw różniły się zasadniczo co do ustalenia odszkodowań. Francja chciała maksymalnego osłabienie Niemiec, przez co dążyła do możliwie największych sum odszkodowań, było to jednak niezgodne z planami wobec Niemiec USA i UK. Dlatego na konferencji podjęto jedynie decyzję o spłacie 20 mld marek w złocie, które będą wliczone na poczet sumy odszkodowań, powołano również komisję, która miała do maja 1921r. ustalić kwotę odszkodowań- 132 mld marek w złocie. Poza tym powołano komisje, które walczyłyby z kryzysem w Niemczech, co umożliwiłoby spłatę reparacji- komisja mająca przyciągnąć kapitał do Niemiec, oraz druga mająca zrównoważyć budżet. Komisją Ekspertów, czyli tą od zrównoważenia budżetu kierował Dawes, ułożył on plan, który zakładał: utworzenie banku centralnego, zrównoważenie budżetu, stabilizację marki poprzez oparcie jej na parytecie złota ( oprócz Niemiec swoją walutę oparło o parytet złota wiele krajów co zachwiało poważnie pozycją UK, bo do tej pory waluty były oparte o funta szterlinga, po tej zmianie UK straciła dominację i wpływy na finanse pozostałych krajów oraz sama musiała przejść na parytet złota na niedogodnych warunkach) oraz pozyskanie kredytów. Na plan zgodził się kanclerz Niemiec Wilhelm Marx, za to wiele poprawek zgłaszała Francja. Komisja Dawesa ustaliła 2 lata moratorium, a później spłaty co rok 1,25-2 mld marek w złocie, przy czym Francja proponowała 4 mld marek bez moratorium, efektem jest kompromisowa decyzja: brak moratorium i podniesienie spłat rocznych do 2,5 mld rocznie. Plan miał skłonić inwestorów przede wszystkim amerykańskich do działalności w Niemczech, ci mieli jednak swoje żądania i stali się stroną w negocjacjach. Zażądali wprowadzenia moratorium, pierwszeństwo obsługi zadłużeń nad reparacjami i wycofanie. Poza tym Francja musiała zrezygnować z Zagłębia Ruhry, pozwolono zostawić jej przez jakiś czas wojska w razie niepokojów a w zamian dostała akcje i obligacje kolejowe i przemysłowe. Francja musiała ulec, gdyż przechodziła kryzys, kurs franka spadł o 40%, później o 20, przez co potrzebowała pożyczek amerykańskich, nie chciała konfliktu. Nowy premier Francji Herriot spotkał się z MacDonaldem i Hughsem na konferencji w Londynie, gdzie padły kolejne ważne decyzje dotyczące Niemiec, które de facto prowadziły do dalszej rewizji systemu ustalonego na konferencji pokojowej. Francja podczas konferencji starała się o uzyskanie odszkodowań za ustępstwa, na które zgodziła się wcześniej. Poza tym czuła się zagrożona bo zdawała sobie sprawę, że rozwój gospodarczy Niemiec będzie w przyszłości skutkował rozwojem militarnym. Inwestorzy amerykańscy zażądali od Francji rezygnacji z możliwości nakładania sankcji na Niemcy, wycofania wojsk w zamian za pożyczki. Francja nie miała wyjścia. 10 października 1924 r. podpisano plan Dawesa i pożyczono Niemcom 800 mld marek w złocie. Amerykanie zdawali sobie, ze grunt polityczny plan Dawesa jest chwiejny, szczególnie dla Francji, dlatego zdecydowano o zapewnieniu dodatkowych zabezpieczeń, którymi min. miało być Locarno. Kolejnym ważnym czynnikiem kształtowania sytuacji gospodarczej było ustalanie warunków spłaty długów. Wielka Brytania zgodziła się na wszystkie warunki, licząc, że jeśli nie popadnie w konflikt z USA te po pewnym czasie umorzą jej długi. Długie negocjacje prowadzono z Francją. Zaproponowano jej plan (Young i Mellon): spłaty wg możliwości płatniczych, stopa oprocentowania będzie zależna od sytuacji gospodarczej we Francji, ale dług musi być uregulowany w ciągu 62 lat, na co Francja zaproponowała swój plan:10 lat moratorium, oprocentowanie poniżej 5%, spłata uzależniona od wywiązywania się Niemiec. 23 kwietnia 1926 r. dochodzi do przełomu, dzięki Briandowi, ustalenia są takie: pierwsze płatności 30 mln dolarów, stopa 1,64%- dług ma być spłacony w ciągu 62 lat, przy czym Francja rezygnuje z klauzuli o uzależnieniu od spłat reparacji przez Niemcy. Senat amerykański przyjął ten projekt, a z głosowaniem w sejmie czekano na decyzję z Paryża by wywrzeć presję na amerykanach. Nikt nie spodziewał się, że we Francji nie dość, że projekt nie został przyjęty, to jeszcze wybuchły protesty. Włochy zgodziły się za to od razu na warunki, które były łagodne: roczne spłaty 5 mln przez 62 lata. Pozytywne skutki wprowadzenia planu Dawesa, stały się podstawą do próby utworzenia drugiego planu. Wpływ na to miał również kryzys w USA. Wielu polityków tego kraju uważało, że rząd amerykański rozrzutnie finansuje niemiecki, poza tym widziano błędy w funkcjonowaniu Reichsbanku a także systemie spłat reparacji. Został on podpisany 20 stycznia 1930 a wszedł w życie 17 maja 1930r. Ustalał on, że Niemcy będą spłacać przez najbliższych 37 lat po ok 2 mld marek rocznie. Spłaty miały zostać ponadto podzielone na warunkowe i obowiązkowe. Udzielono pożyczki wartości 300 mln dolarów. Plan niczego nie wnosił gdyż Niemcy zwróciły się od razu do prezydenta Hoovera o moratorium, które zostało udzielone 20 czerwca 1031r., po czym na konferencji londyńskiej (20 VII 1931)dostały jeszcze 100 mln dolarów pożyczki. Ważnym elementem, który wpływał na gospodarkę tego okresu, oprócz problemu reparacji i długów jest wielki kryzys w Stanach Zjednoczonych. Swoje początki jaki większość amerykańskich kryzysów miał na giełdzie. Należy zacząć od sztucznie utrzymywanego wzrostu cen akcji poprzez spekulacje. Rosły odsetki od udzielanych pożyczek, więc ludzie nie mogli ich spłacić, podobnie było z domami maklerskimi, a sytuację pogarszała likwidacja kont oszczędnościowych co oczywiście wiąże się z dużym odpływem gotówki z banków. Widząc brak stabilności ludzie zaczęli wycofywać gotówkę z rynku papierów wartościowych, banki nie miały z czego wypłacać, gdyż kapitał posiadali maklerzy, których nie stać było na spłaty. To panikę i bankructwa banków. Najgorsze było jednak zahamowanie kredytowania produkcji- zmniejszenie jej a co za tym idzie zwolnienia. Społeczeństwo miało zaufanie do prezydenta Hoovera, mimo to nie potrafił wyjść z kryzysu, a wręcz przeciwnie- pogłębiał go (np. podniósł cła na import by chronić rynek wewnętrzny, a sprawił, że inne państwa podniosły cła na towary amerykańskie co zmniejszyło produkcję). W wyborach prezydenckich wygrał Roosvelt głoszący New Deal. Jego metody poskutkowały wyjściem z kryzysu, ale sytuacja w Sanach Zjednoczonych odbiła się na gospodarce całego świata. Efektem kryzysu była min decyzja w Lozannie (6-9 lipca 1932) o anulowaniu 90% sum reparacyjnych. Z 25 mld dolarów przewidzianych w planie Younga zostało tylko 2, które i tak nie zostały spłacone. W 1933 Roosvelt podjął decyzję o odejściu od parytetu złota co doprowadziło do jeszcze większej destabilizacji na rynku. Na konferencji w Londynie państwa miały poprawić sytuację określając sztywny kurs dolara i funta , ale konferencja zakończyła się fiaskiem. W powojennych latach doszło do zasadniczych zmian. Przede wszystkim orężem w stosunkach między państwami stała się gospodarka i to ona warunkowała decyzje polityczne. Zmienił się również układ sił. Przedwojenny dłużnik Europy- USA stał się potęgą i głównym wierzycielem, czy to wygranych czy przegranych państw i to on wyznaczał drogę, którą miały kroczyć pozostały państwa detronizując mocarstwa takie jak Anglia czy Francja. To stany Zjednoczone były gwarantem stabilności systemu ekonomicznego i przejął odpowiedzialność
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)