To tylko jedna z 3 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Wybitni jezuici w dziejach literatury staropolskie ( Wujek, Skarga, Sarbiewski, Baka ). Zakon jezuitów, założony w 1534 r. prze Ignacego Loyolę, zatwierdzony w 1540r. przez papieża ( początkowo projekty Loyoli budziły nieufność Stolicy Apostolskiej), był całkowitą nowością w porównaniu ze starymi, średniowiecznymi zakonami. Zwarta struktura i zasada bezwzględnego posłuszeństwa były gwarancją skutecznego przeprowadzenia programu walki o odzyskanie dla katolicyzmu ludzi i myśli zwróconych ku butowi reformacyjnemu. Jezuici zabiegali przede wszystkim o poparcie u możnych i na dworach, orientowali się początkowo na absolutystyczną wersję ustrojową, ale w obliczu krachu tej koncepcji w Polsce potrafili się przystosować do haseł szlacheckiej demokracji rządów magnackiej oligarchii. W swej wypowiedzi skupię się jednak na twórczości literackiej polskich jezuitów.
Ks. Jakub Wujek urodzony w Wągrowcu, w rodzinie mieszczańskiej, profesor retoryki i katecheta szkoły jezuickiej w Pułtusku, potem rektor kolegiów w Poznaniu i Wilnie wydał w 1573 roku w dwóch częściach zbiór zatytułowany Postylla catholica to jest Kazania na każdą niedzielę i na każde święto przez cały rok. Kierowało nim poczucie konkurencji z Rejem i świadomość przemian, jakie w ciągu XVI wieku dokonały się w komunikacji kulturowej: dawniej słuchało się kazań, teraz czyta się postylle. Wujek pracował jednak dalej i w 1575 wydal Potille catholicznej cześć trzecia , do której przydał Żywoty i Pasję . Ale że dzieło było za obszerne opracował skrót w postaci Potill i mniejszej .. i wydał go w latach 1579/1580 w Poznaniu. Najbardziej jednak Wujka cenimy za przekład Biblii. Z inicjatywy Towarzystwa Jezusowego powstał nowy przekład Wulgaty, który do XX wieku był w powszechnym użyciu. Ks. Jakub Wujek (1541- 1597) poświęcił pracy nad tym dziełem ostatnie lata swego życia. Dzieje przekładu są interesujące i znamienne dla schyłku renesansu. W 1593 ukazał się Nowy Testament przekładania Wujka, a rok potem wydanie drugie, zmienione. W 1594 r. wydał Wujek przekład Psałterza Dawidowego. W dalszym ciągu pracował nad tłumaczeniem całości, która ukazała się jednak dopiero po jego śmierci pt. Biblia to jest Księgi Starego i Nowego Testamentu ( Kraków 1599 w Drukarni Łazarzowej). Wydanie to jest w pełni autorską własnością Wujka. I jest ona świadectwem jego niezwykłego kunsztu i talentu pisarskiego. W sytuacjach między literą oryginału a duchem języka polskiego szukał on rozwiązań takich, które by nie kolidowały z estetycznym poczuciem językowym. Wraz z osobą Wujka wkraczam w następną epokę, a przynajmniej w pogranicze epok. Wujek był tego pogranicza charakterystycznym przedstawicielem: wykształcony gruntownie na kulturze klasycznej, umiał jej użyć w swym pisarstwie, a zarazem starał się powstrzymać zalew antycznej topiki.
(…)
… najpoczytniejszym pisarzem staropolskim ale jego sławę, a potem legendę patriotyczną i literacką ugruntowały Kazania sejmowe. Przedstawiły one Skargę jako natchnionego proroka wieszczącego upadek Polski i przysłoniły prawdę o tym niezwykle utalentowanym, ale kontrowersyjnym pisarzu i działaczu. W 1595 wydal osobno dwie prace: Proces konfederacje i Kazania na niedziel i święta. Proces.. był wystąpienie…
…, a nawet politycznych. Proces konfederacyjej został po latach przedrukowany w tomie Kazań przygodowych a do wydania kazań na niedzielę i święta przydane zostały Kazania sejmowe. Kazań sejmowych jest osiem. Układ tych kazań zawiera wyraźny program polityczno- społeczny. Autor kazań postulował ograniczenie roli sejmu na rzecz senatu, prawił o koniecznej nierówności w Rzeczypospolitej zapewniającej porządek…
… próbę konfrontacji nowożytnej, katolickiej myśli twórczej z antykiem, zamierzone zależności i przemyślane przeciwstawienia. Uznawano, ze Sarbiewski tworzy nowy rozdział żywej jeszcze poezji łacińskiej i na tle tej literatury należy jego twórczość oceniać. Zgodnie z tradycją jezuickiej poezji szukał on wzorów w antyku, a szczególny dialog podjął z Horacym. Parafrazował jego pomysły, motywy, stylistykę…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)