W dokumencie poruszona została tematyka literatury staropolskiej i oświeceniowej. Notatka zawiera również schematy graficzne.
W niniejszej notatce poruszone zostały następujące zagadnienia: retoryka, literatura średniowieczna, epos antyczny, symbol, alegoria, epos rycerski, chançon de geste, kroniki i roczniki. Ponadto w treści dokumentu możemy spotkać takie pojęcia jak: legendy etnograficzne, literatura apokryficzna, cele retoryki, egzegeza, sarmatyzm, alegoria i figura biblijna. Oprócz tego notatka porusza wielorakie zagadnienia z dziedziny literatury: mesjanizm, prowidencjalizm, literatura ziemiańska, romans, poezja polsko-łacińska, cyceronianizm, wersyfikacja średniowieczna, wersy, tropy, sekwencje. W dalszej części dokumentu znajdują się takie pojęcia jak: biblijna tradycja psalmiczna, paralelizm biblijny, lamentacje, epika staropolska, epika rycerska, literatura sowizdrzalna. Ponadto w dokumencie szeroko scharakteryzowany został temat teatru, opisane są w nim takie pojęcia jak: drama, dramat liturgiczny, misterium, moralitet, jasełka. Dodatkowo notatka porusza też zagadnienia: alegoreza, marinizm, konceptyzm, rokoko, sentymentalizm, klasycyzm. W tekście znajduje się również nawiązanie do twórczości takich poetów i twórców jak: Jan Kochanowski, Wespazjan Kochowski, Piotr Skarga, Mikołaj Sęp-Szarzyński, Wacław Potocki, Jan Morsztyn.
BIBLIA A LITERATURA STAROŻYTNA
W starożytności istniał pewien kanon gatunków literackich.
DECORUM (Arystoteles i inni)
upadł dopiero na początku XIX wieku (romantyzm)
Wszystko razem - we władztwie retoryki, początkowo traktowanej jako sztuka mówienia.
Retoryka
inventio - wybór tematu w zależności od rodzaju i gatunku literackiego, dobór metrum, kreacja bohatera
dispositio - rozplanowanie materiału literackiego (treści)
elocutio - środki stylistycznego wyrazu, np. wybór stylu (wysoki, średni lub niski), wybór środków personifikacyjnych, sposób pisania, ozdobniki
actio - sposób poruszania się retora (wszystkie gesty zostały skodyfikowane)
memoria - związana z jurysdykcją starożytną (w starożytnej Grecji wszystkie akta sądowe i całe sprawy obrońcy i oskarżyciele mieli w pamięci)
Actio i memoria - niezbędne w mówieniu i przekonywaniu.
Biblia była w starożytności bardzo popularna, jej pisarze pochodzili z różnych okresów, na ogół nie byli zbyt dobrze wykształceni. Napisana została stylem wysokim, ozdobnym.
LITERATURA W ŚREDNIOWIECZU
W średniowieczu wytworzyły się nowe gatunki, powstał nowy kanon gatunków. Literatura stała się podporządkowana Kościołowi.
Średniowiecze znało starożytność, ale inaczej ją odbierało niż później renesans.
Nawiązywano do Arystotelesa i Platona. Starano się ich „chrystianizować”. Ich twórczość znano wybiórczo, nie z pism oryginalnych, lecz od Arabów, którzy pisma te czytali, studiowali (Europa → przez Półwysep Iberyjski - średniowiecze barbarzyńskie).
Z mitów - znane tylko: mit Atlantydy i powstanie świata.
W średniowieczu mało kto znał grekę. Literatura dostępna była z komentarzami łacińskimi (chrystianizacja).
Średniowiecze poznało też epos antyczny. Odyseja była traktowana jako opowiadanie o nieszczęsnej duszy chrześcijańskiej, która błąka się po oceanie niesprawiedliwości.
W średniowieczu nazwy symbol i alegoria stosowano zamiennie.
Alegoria:
dążenie do tego, aby była jednoznaczna
głównie personifikacje
starano się skodyfikować alegorie
Symbol - może być wieloznaczny (w zależności od kontekstu)
Literatura średniowieczna oscyluje wokół tematyki świętych (hagiografia, exemplum
(…)
… o czynach protoplasty - Władysława Jagiełły
Mikołaj Hussowczyk (1475-1533), Pieśń o żubrze - poemat dydaktyczny (epika)
Utwór miał być darowany papieżowi Leonowi X, zamówiony został przez Edwarda Ciołka
żubr - „znak reklamowy” Polski
opiewa Polskę i Litwę, księcia Witolda, walki polskie i litewskie
apel o stawienie oporu Turkom
apostrofa do Marii - novum w literaturze
Andrzej Krzycki (1482-1537) Skarga…
…
ludzie łątki (kukiełki) kierowane przez Boga
Człowiek - Boże igrzysko
Bóg - stworzyciel
scena - ludzie
dzięki mądrości - człowiek może stać się widzem świata
ludzkie sprawy - błahostki
JAN KOCHANOWSKI - PIEŚNI
Kochanowski napisał ponad 70 pieśni, tworzył je przez całe życie. Osobno - Pieśń świętojańska o Sobótce.
Pieśni ksiąg dwoje - próba powtarzania ód Horacego
liryka okolicznościowa
życie dworu
natura
życie towarzyskie
prawa rządzące światem
liryka miłosna
liryka refleksyjna
Zasada imitacji - naśladowanie wzorów antycznych.
Inventio retoryczne - polskość (polskie imiona, polskie realia, często pojęcia zastępowane polskimi wyrazami).
Kochanowski stosuje wers liryczny (nie werset) psałterz.
Bóg - stwórca wszechświata.
deus architex
deus rideus - śmiejący się z ludzkich postępków
Pieśni:
o naturze - liryka refleksyjna
metafory - antropomorfizacja
ład, harmonia
pory roku
przyroda postrzegana w konwencji przemijalności (w baroku vanitas)
Fortuna
biesiadne - liryka okolicznościowa
dwa grona biesiadników - jeden bohater, który staje się podmiotem lirycznym, solidaryzuje się z innymi lub ich poucza
carpe diem
refleksyjne - liryka refleksyjna
sytuacja człowieka określana przez trzy…
…:
ksenofobia
obskurantyzm
polska przedmurzem chrześcijaństwa
szlachta uważała się za obrońców chrześcijaństwa
sarmatyzm
Ustrój w Polsce - demokracja szlachecka, oligarchia magnacka
Poza Polską ustrój zbliżony do demokracji miały:
Siedem Zjednoczonych Prowincji (Holandia)
Wenecja (na zasadach republiki; doża + rada)
Historyczny paradoks - w Polsce do XVIII wieku - republika, a potem demokracja dopiero…
… parafialny
parodie literackie
parodia - naśladowanie prześmiewcze
groteska - wyolbrzymienie albo pomniejszenie, przejaskrawienie pewnych cech
krytyka Kościoła
stylizacja na gwarę
mieszanie stylów
Naenia - Na śmierć parobka Matysa
stylizacja na gwarę (zwłaszcza mazurską)
Twórcy literatury sowizdrzalskiej nie zawsze byli anonimowi, nie zawsze też byli to mieszczanie, plebejusze. W szkołach jezuickich…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)