Tworzenie kultury Kultura trwa, zachowuje ciągłość, ulega dziedziczeniu. Ale przecież również nieustannie zmienia się, a także ma gdzieś w przeszłości swoje początki. Każdy element kultury kiedyś powstał, ma jakąś genezę. Kultura jest, jak wszystko inne w świecie społecznym, wytworem ludzi. Ludzi, czyli kogo? Kto jest podmiotem tej kulturowej twórczości? Nawiązując do analizy, jaką prowadziliśmy w rozdziale siódmym, jako podstawowy sposób wytwarzania się kultury wskażemy działania masowe. Podawaliśmy tam przykład języka naturalnego, który tworzy się i zmienia przez działania komunikacyjne ogromnych mas mówiących i piszących ludzi. W normalnych codziennych konwersacjach pojawiają się nowe zwroty, nowe słowa, przyjmują się, kumulują w długich okresach i w ten sposób kształtuje się ‐ bez żadnej intencji interlokutorów ‐ cały ogromnie złożony język narodowy. Osobną rolę odgrywają tu wzajemne zapożyczenia czy imitacje ‐ swoista dyfuzja kulturowa pomiędzy istniejącymi niezależnie od siebie językami. Dobrym przykładem jest masowe pojawienie się anglicyzmów w języku polskim ostatniej dekady. Weźmy inny przykład: zagrożenie chorobą AIDS skłania wielu ludzi do ograniczenia swobody seksualnej, a nawet abstynencji w tym zakresie. Czynią to niezależnie od siebie, motywowani własną obawą. Ale w skali masowej prowadzi to do zmian stylu życia, z czasem generuje nowe wzory obyczajowe lub nakazy moralne. Porównanie pokolenia „rewolucji seksualnejʺ lat sześćdziesiątych z młodzieżą współczesną daje świadectwo głębokiej zmiany kulturowej. Zmiany kulturowe mogą rodzić się także w toku zachowania zbiorowego. Amerykański socjolog Ralph Turner sformułował teorię wyłaniania się norm społecznych w tłumach. Pokazuje on, jak w toku spontanicznego i chaotycznego zachowania w tłumie następuje jakby wzajemne „ucieranie się uczestnikówʺ, upodabnianie ich działań, aż wreszcie pojawiają się bardzo proste, rudy‐mentarne reguły postępowania, do których wszyscy zaczynają się stosować i które zaczynają być przez innych egzekwowane i sankcjonowane. Dalsza standaryzacja takich reguł czyni je trwałymi składnikami kultury typowej dla dużych zbiorowisk ludzi. Zobaczmy na przykład, jak podobnie zachowują się audytoria koncertów rockowych: te ręce w górze, rozkołysane ciała, charakterystyczne okrzyki. To już nie jest działanie spontaniczne, lecz regulowane wcześniej skrystalizowanym ze spontanicznych reakcji wzorem. Przekona się o tym każdy, kto chciałby zachować się inaczej. Dozna z pewnością owego poczucia presji społecznej, które opisywał Durkheim jako symptom „faktów społecznychʺ (czytaj: wzorów kulturowych). Celowe wysiłki w kierunku wprowadzenia zmian kulturowych podejmuje wiele ruchów społecznych. Jedne z nich ‐ reformatorskie czy, jak to określa Neil Smelser, „skierowane na normyʺ ‐ stawiają sobie cele ograniczone, zmienienie jakichś norm społecznych, czyli kulturowo uznanych sposobów działania. Przykład: ruch Anonimowych Alkoholików na rzecz abstynencji (w miejsce obyczajów pijackich). Inne, radykalne czy, w terminologii Smelsera, „skierowane na wartościʺ, zmierzają do zmiany samych celów, jakie ludzie stawiają sobie, podejmując działania. Na przykład ruch ochrony przyrody (w miejsce idei podboju przyrody). Najnowsza fala ruchów antyglobalizacyjnych lansuje, obok dominujących wątków ekonomicznych, także pewne cele kulturowe. W szczególności protestuje przeciw ideologii konsumpcyjnej, na rzecz wyższych celów egzystencji.
(…)
…, a budowa demokratycznych instytucji politycznych prowadzi do przełomu w obszarze kultury politycznej. Lansowanie nowych wzorów kulturowych może również stawać się celem kampanii propagandowych podejmowanych w mediach, które starają się dotrzeć bezpośrednio do świadomości ludzi i ukształtować ją w nowy sposób. Wreszcie wskazać trzeba na ogromnie doniosły sposób kształtowania i modyfikowania kultury, jakim…
… przez firmy dyktatorów mody, stylistów karoserii samochodowych, producentów piwa czy wytwórnie płytowe. W ogóle moda jest z natury dziedziną, w której wzory i reguły, nieraz bardzo mocno obowiązujące, nie pojawiają się nigdy spontanicznie, lecz jako efekt celowej manipulacji. Inny, bardziej pośredni, jest mechanizm kulturowego wpływu agend administracyjnych czy rządowych. Rzadko podejmują one bezpośrednio…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)