prof. dr hab. Edmund Morawiec. Notatka składa się z 4 stron.
Transcendentalia a wartości W życiu codziennym odwołujemy się ciągle do wartości. Swą współczesną karierę pojęcie wartości rozpoczęło w XVIII wieku, najpierw w ekonomii, potem w filozofii i innych dziedzinach kultury, Problematyka aksjologiczna może być przedmiotem refleksji przednaukowej i naukowej . Refleksja przednaukowa bierze początek w codziennych sytuacjach człowieka, który zwłaszcza w momentach granicznych uświadamia sobie, niekiedy boleśnie, konieczność dokonywania odpowiedzialnych wyborów zgodnie z wartościami akceptowanymi przez siebie oraz przez kulturę i społeczność, w której żyje. Chociaż nowożytne pojęcie wartości wywodzi się z ekonomii, gdzie A. Smith (1723-1790) zaprezentował teorię wartości wytworów człowieka opartą na pracy producentów, to sama czynność wartościowania (wypowiadania sądów oceniających) sięga fundamentów ludzkiej egzystencji - jako podstawowy sposób istnienia człowieka i jego zachowania się wobec świata. Odznacza się on swoistą wrażliwością aksjologiczną (na wartości) i wartości nadają jego życiu sens Wymiar antropologiczny obecny w pytaniu o wartość: jako problem natury człowieka, bardziej lub mniej aktywnego twórcy czy pasywnego odbiorcy istniejących niezależnie od niego (obiektywnych) wartości . Problematyka wartości, głównie sposobu istnienia wartości i poznawczego wymiaru wypowiedzi wartościujących (ocen i norm), jest obecna w myśli filozoficznej od starożytności. Protagoras , na długo przed Hobbesem, twierdził, że źródłem państwa, prawa i moralności jest umowa społeczna. Sokrates podejmuje problemy związane z czynieniem tego, co dobre, Stoicy traktują jako dobro cnotę, Platon przyjmuje, obok prawdy i piękna, samodzielne istnienie transcendentnego (idealnego świata) wobec człowieka dobra (agathon), które jest zasadą i ostatecznym celem wszystkiego. Arystoteles , dla którego najwyższą z cnót jest sophia, teoretyczna wiedza mądrościowa, lokuje problemy związane z wartościowaniem w filozofii praktycznej, a same wartości umieszcza w świecie realnym. Stoicy wiążą wartości ze szczęściem: wartościowe jest to, co zgodne z rozumem i naturalnym porządkiem świata, a najważniejszą wartością jest mądrość i życie cnotliwe. W średniowieczu zagadnienie wartościowania interesuje św. Tomasza oraz wielu scholastyków, chociaż (podobnie jak Arystoteles) nie mówią o wartościach, lecz o dobru (hierarchii dóbr) i cnotach (hierarchii cnót). Hume połączył wartości z afektami. Odrzucił możliwość wyprowadzania sądów moralnych z opisowych twierdzeń o faktach. W sprawie faktów i wartości zajął stanowisko subiektywistyczne i dualistyczne, charakterystyczne dla wielu nowożytnych (ogólnych i szczegółowych) teorii wartości. Skrajnie subiektywizujący teoretycy wartości przyjmą, że podstawę aksjologii tworzą wyłącznie emocje człowieka.
(…)
…, że <<dość już tego klamstwa>>... Czyżby tym, w imię czego człowiek przeżywa męki, tragedie, naraża się na śmierć czy więzienie, było jakieś <<wielkie nic>> ? Czyżby w imię owego <<Nic>> podejmował najwyższe ofiary z ofiarą życia włącznie? To oczywisty absurd. Wartości są dane, pociągają nas, przerażają, fascynują, a zatem istnieją...” W znanym Liście o humanizmie Martin Heidegger stwierdza: „Dziwne usiłowanie, by wykazać…
… odróżnić ideały i normy. Te ostatnie tworzy zawsze człowiek i to człowiek żyjący we wspólnocie. Tworzy je zaś zawsze w imię uchwytywanej w doświadczeniu - mniej lub bardziej wyraźnie - istoty wartości jako ontycznej podstawy dla norm. Otóż te normy i ideały są z istoty swej zmienne, gdyż mogą (a niekiedy muszą) być poprawiane, mogą też ulegać różnym zniekształceniom. Jest rzeczą pożądaną, aby normy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)