tezy na egzamin licencjacki

Teza 1. Praworządność - pojęcie, gwarancje
1. Pojęcie praworządności
Idea państwa praworządnego swymi korzeniami sięga starożytności greckiej. Już wybitny filozof Platon najpierw twierdził, że państwem powinni rządzić filozofowie; ale następnie zmienił poglądy, głosząc postulat, że państwem powinno rządzić prawo. W pojecie praworządności wchodzi element „przestrzegania prawa". Idee praworządności głosili filozofowie Oświecenia, w celu zapewnienia człowiekowi wolności i zabezpieczenia go przed samo­wolą absolutnego monarchy. W XIX w. ideę praworządności rozwinęli zwolennicy pozytywizmu prawniczego, utożsamiając prawo wyłącznie z normami prawa pozytywnego, stanowionego przez organy państwowe.
Mimo że powszechnie panuje zgodność co do tego, że istota praworządności polega na przestrzeganiu prawa, to istnieją różnice w poglądach na zakres praworządności. Praworządność może być rozważana w dwóch płaszczyznach: 1) w płaszczyźnie normatywnej jako zasada prawno-ustrojowa bądź postulat polityczny, 2) jako określony stan faktyczny.
W pojmowaniu praworządności w płaszczyźnie normatywnej wystąpiły dwie tradycje: anglosaska i kontynentalna. W tradycji anglosaskiej akcentowany jest aspekt negatywny praworządności, pojmowanej jako obrona obywatela przed despotyzmem i arbitralnością władz państwowych. W tradycji kontynentalnej, szczególnie niemieckiej i francuskiej, akcentowany jest aspekt pozytywny prawo­rządności, rozumianej jako zobowiązanie organów władzy państwowej do ścisłego działania w myśl norm prawnych i na posługiwaniu się prawem w oddziaływaniu na zachowanie się poszczególnych obywateli. Stąd w tradycji europejskiej powstała zasada państwa prawnego (Rechtstaat, L'Etat de droit). Współcześnie powszechnie lansowany jest model demokratycznego państwa prawnego.
Różnice w zapatrywaniu na pojęcie praworządności dotyczą także jej zakresu podmiotowego. Wystąpiły tutaj dwie przeciwstawne koncepcje. Pierwsza z nich związana z liberalizmem politycznym zakłada, iż zasada praworządności dotyczy tylko związania prawem organów państwowych, natomiast nie odnosi się do wszystkich podmiotów prawa, a w szczególności nie dotyczy obowiązków obywateli. Druga z tych koncepcji związana z doktryną państwa socjalistycznego, a ściślej mówiąc: państwa totalitarnego komunizmu, głosiła, iż zasada praworządności zobowiązuje do ścisłego przestrzegania prawa zarówno przez rządzących, jak i rządzonych. Współcześnie odrzuca się taką koncepcję. Powszechnie w państwach demokratycznych przyjmuje się założenie, iż zasada praworządności jest adresowana względem organów państwowych, a zmierza do ograniczenia ich samowoli i podporządkowania prawu stanowionemu w podejmowaniu decyzji wobec obywateli.
2. Rodzaje praworządności
... zobacz całą notatkę