System prawa
Prawo jest uporządkowaną całością i ma pewne cechy:
system prawa zbudowany jest z norm prawa, a nie z przepisów prawa, ponieważ przepisy nie mogą spełniać warunków hierarchiczności, zupełności i niesprzeczności
system prawa jest uporządkowany, a jego uporządkowanie polega na istnieniu relacji porządkujących normy prawne, którymi są hierarchiczność, zupełność, niesprzeczność i jednolitość
system prawa jest uporządkowany przez naukę prawa i organy stosujące prawo
Pojecie systemu prawa może występować w różnych znaczeniach:
może wskazywać na pewien typ systemu prawa; prawo stanowione, precedensowe, zwyczajowe
może występować w znaczeniu systemu konkretnego państwa
może oznaczać pewną gałąź prawa, np. system prawa cywilnego, system prawa karnego
Ad. 1 System prawa zwyczajowego
Źródłem prawa jest zwyczaj, czyli określona, utrwalona przez dziesięciolecia praktyka, której towarzyszy przekonanie, że takie jest prawo. Prawo zwyczajowe z reguły opierało się na ustnych przekazach, ale pojawiały się spisy prawa zwyczajowego; spis prawa zwyczajowego ma inną moc prawną niż prawa stanowionego.
Norma prawa zwyczajowego powstaje wtedy, gdy przekonanie o jej obowiązywaniu staje się powszechne w danej społeczności i wygasa, gdy to przekonanie zanika.
System prawa stanowionego
Podstawową formą tworzenia prawa jest wydawanie norm ogólnych i abstrakcyjnych przez upoważniony do tego organ i w określonej przez prawo procedurze. Podstawowym źródłem prawa są w takim systemie ustawy stanowione przez parlament, który jest przedstawicielstwem ludowym. Powszechnie przyjmowana jest zasada, że szeroko pojmowane prawa i obowiązki obywatelskie mogą być regulowane tylko przez ustawy; w systemie prawa stanowionego istnieje ścisłe rozgraniczenie pomiędzy organami stanowiącymi i stosującymi prawo.
System prawa precedensowego
Klasycznym przykładem jest system common law (występuje w Wielkiej Brytanii, USA, Kanadzie, Australii, Indiach, itd.); istnieje tam też prawo stanowione statute law i w wielu dziedzinach wyraźnie dominuje. Common law jest głównie w prawie cywilnym, często także w karnym.
Prawo to powstaje w wyniku działalności sądów; podstawowym źródłem tego prawa są wyroki sadowe.
Siłą rzeczy nie ma rozdziału pomiędzy organami stanowiącymi i stosującymi prawo. Sądy nie tworzą prawa w jakiś szczególnych procedurach, ale rozstrzygając konkretne sprawy; istotne znaczenie ma tzw. precedens, czyli orzeczenie, w którym przy okazji rozstrzygnięcia konkretnej sprawy formułowana jest pewna reguła ogólna i abstrakcyjna, tzw. ratio decidenti. Polega to na tym, że sądy rozstrzygając później podobną sprawę będą się odwoływać do wcześniejszego precedensu, a nie do normy ustawowej, bo takiej nie ma. Szczególne znaczenie mają w tej sytuacji orzeczenia Sądu Najwyższego, ponieważ można założyć, że gdyby nawet w przyszłości sądy niższe orzekły odmiennie, to po wniesieniu środków zaskarżenia przez stronę sprawa trafi do Sadu Najwyższego, który zmieni wyrok zgodnie z przyjętą linią orzecznictwa.
(…)
… lub merytoryczna - system prawa jest zupełny w tym znaczeniu, jeżeli o każdym zachowaniu możemy orzec jaka jest jego kwalifikacja prawna, czyli system jest niezupełny, w znaczeniu zupełności kwalifikacyjnej, gdy istnieje choćby jedno zachowanie, co do którego nie jesteśmy w stanie stwierdzić jak jest jego kwalifikacja prawna. Kwalifikacja prawna zachowania to sposób ujęcia danego zachowania w dyspozycji normy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)