Styl. Stylistyka - dawniej i dziś.
1.1. Pojęcie stylu. Przybliżenie. Polski wyraz styl jest adaptacją łacińskiego rzeczownika stilus, oznaczającego pierwotnie 'rylec, służący do pisania na drewnianych tabliczkach, pokrytych woskiem'. Już jednak w starożytności słowo stilus zyskało inny sens, znany także dzisiejszej polszczyźnie: `sposób językowego ukształtowania tekstu pisanego lub mówionego'. Od XVIII w. począwszy, aż do współczesności, używa się pojęcia styl również w znaczeniu szerszym, z odniesieniem do zespołu cech właściwych różnym sztukom (mówimy o stylach architektonicznych, stylach w muzyce i tańcu, stylu malarskim, filmowym, teatralnym itp.). Wiek XX zakres pojęcia styl rozszerzył jeszcze bardziej, obejmując nim wszelkie wytwory i zachowania człowieka (mówimy dziś o stylu pracy, bycia, myślenia, gry, jazdy samochodem, ubierania się, świętowania itp.). Rzecz jasna, że dyscyplinę filologiczną, jaką jest stylistyka, interesuje styl rozumiany węziej - jako, mówiąc najogólniej - sposób wysławiania się właściwy: pisarzowi, pojedynczemu tekstowi, epoce czy prądowi literackiemu lub związany z określoną sytuacją mówienia, typem odbiorcy; wiążący się z przekazem określonych treści i wartości.
Specyfika tak ogólnie rozumianego stylu związana jest zawsze z wyborem spośród ogółu dostępnych wyrazów, form słowotwórczych i fleksyjnych, konstrukcji składniowych, a także prozodyjnych i rytmizacyjnych elementów mających określoną wartość stylistyczną (a więc niosących np. nacechowanie kolokwialne, oficjalne, uczuciowe itp.).Taki wybór jest w praktyce podyktowany różnymi czynnikami: z jednej strony indywidualną skłonnością nadawcy tekstu i jego dążeniem do oryginalności, z drugiej - z koniecznością dostosowania wypowiedzi do wymagań sytuacji komunikacyjnej, zwyczajów językowych właściwych epoce, konwencji literackiej czy gatunkowej. W teoriach współczesnej stylistyki rozumienie pojęcia styl uzależnione jest od przyjętej metodologii badawczej.
1. 2. Korzenie stylistyki: starożytna poetyka i retoryka, ars predicandi, ars dictaminis Jednym z przekonań, które towarzyszy od najdawniejszych czasów badaczom stylu, jest założenie, że pisaniem i mówieniem rządzą niepodważalne reguły. W starożytności zaowocowało ono przede wszystkim powstawaniem z jednej strony poetyk normatywnych - z drugiej zespołem skodyfikowanych refleksji retorycznych. Wśród praktyków i kodyfikatorów poetyki oraz retoryki, mających niewątpliwy wpływ na kształt dzisiejszej teorii stylistycznej można wymienić m.in.: Demostenesa, Gorgiasza, Sokratesa, Arystotelesa, Cycerona, Kwintyliana.
Poetyki normatywne (np. Poetyka Arystotelesa) były specyficznymi zbiorami porad dotyczących tego, jak pisać, jakich środków językowych używać. Antyczne
(…)
… jeszcze poza samodzielną dyscypliną nazywaną stylistyką, można uznać klasycystyczne próby formułowania przepisów w nowożytnych poetykach normatywnych, dokonywane na przykład. przez Giulia Cezarego Scaligera (w Poetices libri septem - 1561), Nicolasa Boileau (w Sztuce poetyckiej - 1674) czy na gruncie polskim przez Macieja Kazimierza Sarbiewskiego ( w De perfecta poesi - wyd. w polskim przekładzie O poezji doskonałej…
…-kulturowego ujęcia stylu są badacze lubelskiej szkoły stylistyki: wspomniany już J. Bartmiński oraz R.Tokarski i A. Pajdzińska.
1.6. Metody badawcze stylistyki
Stylistyka jest dziś dyscypliną filologiczną, która wypracowała własny warsztat badawczy. Posługuje się właściwymi sobie metodami: od metod strukturalno-funkcjonalnych i metod stylistycznej semantyki językoznawczej, aż do metod gramatyki stylistycznej…
… znajdują się we wzajemnych dynamicznych związkach.
Metody stylistycznej semantyki językoznawczej ograniczają badaczy do obszaru słownictwa. Wyzyskują oni teorie semantyczne, np. teorię pola wyrazowego, semantyki kognitywnej (por.. E. Tabakowska 1998; R. Tokarski, 1990, E. Kwiatkowska 1999), itp. do badania ekspresywności poetyckiej lub właściwości stylistycznych tekstu użytkowego. Metody odwołujące…
… poetycka, Warszawa M. R. Mayenowa (red.), 1968, Poetyka i matematyka, Warszawa S. Mikołajczak, 1983, Składnia wybranych utworów Bolesława Prusa i Stefana Żeromskiego, Poznań E. Miodońska-Brookes, A. Kulawik, M. Tatara, 1973, Stylistyka polska: wybór tekstów, Warszawa I. Okopień-Sławińska, 1985, Semantyka wypowiedzi poetyckiej (Preliminaria), Wrocław Pajdzińska, 2003, Frazeologizmy jako tworzywo…
… indywidualistycznego, poprzez funkcjonalne, tekstologiczne, pragmatyczne, aż do semiotyczno-kulturowego.
1.5.1. Indywidualistyczne ujęcie stylu
Już Cyceron pisał o stylu jako sposobie wyrażania właściwym pisarzowi. Twórcy romantyczni z kolei, rezygnując w swej twórczości z idei mimesis, uważali swoje teksty za ekspresję indywidualnego geniuszu autora. Echa takiego rozumienia stylu legły w XX w. u podstaw powstałej…
…?; Jaki jest zasięg zjawisk stylistycznych (chodzi o wszystkie wyróżniające cechy czy tylko ekspresywne)?
Czy stylistyka ma się zajmować tylko tekstami artystycznymi, czy wszystkimi zachowaniami językowymi?
Próbując pogodzić różne stanowiska, przyjmuje się dziś następującą typologię stylów:
STYLE TYPOWE
STYLE INDYWIDUALNE
Style funkcjonalne
Styl tekstu
Style gatunków
Styl autora (idiolekt)
Style epok i prądów…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)