To tylko jedna z 10 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Problemy związane z wyjaśnianiem nomologiczno-dedukcyjnym
Nie każde wnioskowanie, formalnie zgodne z modelem nomologiczno-dedukcyjnym, stanowi rzeczywiste wyjaśnienie faktów. Aby wyeliminować problemy związane z tym modelem nakłada się na wyjaśnianie N-D dodatkowe warunki: 1) Warunek asymetrii wyjaśniania: wyjaśnianie nie może zachodzić w obie strony.
Przykład:
* Widząc że wskazówka barometru spada można wywnioskować że nadejdzie burza. Ale to nadejście burzy wyjaśnia ruch wskazówki a nie na odwrót. * Znając kąt padania promieni światła i długość cienia można wywnioskować jaka jest wysokość masztu. Uważamy jednak, że to wysokość masztu wyjaśnia długość cienia a nie na odwrót.
2) Prawa (przesłanki wnioskowania) nie mogą być przypadkowymi uogólnieniami (accidental generalizations) (por. ten temat w części „Prawa naukowe”) 3) Przesłanki powinny być przyczynowo istotne dla wniosku (relevance) Przykład: Jeśli ktoś bierze pigułki antykoncepcyjne to nie zachodzi w ciążę Jan Kowalski brał pigułki antykoncepcyjne -------------------------------------------------------
Jan Kowalski nie zaszedł w ciążę Pojawia się jednak problem jak rozumieć y określenie „przyczynowo istotne”. Pojęcie przyczyny, choć powszechnie używane, nie jest jasne. Bywa też krytykowane ze względu na swój potencjalnie „metafizyczny” charakter (por. teorię przyczyn Arystotelesa). Zdaniem Lazarsfelda (za: Babbie, 2007) aby można było uznać A za przyczynę B muszą być spełnione co najmniej dwa warunki: A poprzedza w czasie B; między A i B zachodzi zależność empiryczna;
Skutek nie może dać się wyjaśnić za pomocą jakiejś trzeciej zmiennej (inaczej: zależność między A i B nie może być zależnością pozorną).
Warunki te można uznać za operacyjną definicję przyczyny.
4) Wyjaśnianie naukowe nie może być wyjaśnianiem „ad hoc” (wyjaśnianiem za pomocą „hipotez ad hoc”) Hipotezą „ad hoc” („do tego”) jest taka hipoteza, z której nie da się wydedukować żadnych sprawdzalnych faktów poza tym jednym, dla którego wyjaśnienia hipoteza została sformułowana. Hipoteza H stworzona dla wyjaśnienia faktu Z powinna pozwalać na predykcje innych faktów. Predykcje takie stanowią „niezależne testy hipotezy H”. Jeśli predykcje takie nie są możliwe, hipotezę należy traktować jako nieweryfikowalną (nienaukową). Doskonały przykład wyjaśniania ad hoc (wyjaśniania dlaczego księżyc ma kształt doskonale kulisty pomimo tego, że na jego powierzchni można zobaczyć góry i doliny) podaje Chalmers (1993, ss. 78-79).
(…)
… genetyczne stosuje się do zjawisk, których przebieg jest wyjątkowy i niepowtarzalny, takich jak np. powstawanie gatunków biologicznych, historia procesów społecznych, przebieg życia danej jednostki, itp. a więc takich, których nie da się wyjaśnić satysfakcjonująco za pomocą praw ogólnych. Prawa ogólne stosują się do zjawisk powtarzalnych - stwierdzają one, że zawsze kiedy zachodzi zjawisko A zachodzi…
… jego celu”. Przykładowe: „reflektory samochodowe służą do oświetlania drogi”
Wyjaśnienie funkcjonalne zjawisk naturalnych (przyrodniczych) nie zakłada celowości. W biologii przyjmuje się natomiast (nieraz milcząco) założenie, że zachowanie lub cechy strukturalne organizmów żywych są zasadniczo adaptacyjne. Jeśli np. odkryjemy jakąś nową strukturę w mózgu to nie pytamy czy jest ona potrzebna ale do czego…
…, właściwości lub procesów.
Zdaniem Nagela (1961, ss. 346, i.n.) wyjaśnianie funkcjonalne można zasadniczo zastąpić wyjaśnianiem N-D, tzn. wyjaśnianiem odwołującym się do praw stwierdzających warunki konieczne lub wystarczające dla przebiegu danego procesu lub zaistnienia jakiegoś zjawiska. Przykładowo zdanie „Funkcją chlorofilu znajdującego się w roślinach zielonych jest umożliwienie im fotosyntezy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)