Podział zdań
A priori/a posteriori - odwołanie do uzależnienia od doświadczenia:
- a priori - niezależne od doświadczenia, można je uznać lub odrzucić bez odwołania do doświadczenia,
- a posteriori - empiryczne, doświadczalne, doświadczeniowe.
Różnica pod względem treści
Relacja (pojęcia) orzeczenia do (pojęcia) podmiotu
Zdania analityczne
Analizujące pojęcia, wyjaśniające - nie dodają nic do wiedzy
„Wszystkie ciała są rozciągłe” - orzeczenie należy (zawiera się) do podmiotu (pojęcia ciała) jako coś, co w sposób ukryty, niejawny zawarty jest w pojęciu tego podmiotu
Zdania syntetyczne
Powiększają wiedzę, mówią o podmiocie coś, co nie jest zawarte w jego pojęciu, wykracza poza pojęcie zawarte w nazwie
„Wszystkie ciała są ciężkie” - orzeczenie leży poza pojęciem podmiotu, ale pozostaje z nim w związku
Zdania analityczne - „Każdy kawaler jest nieżonatym mężczyzną”; „Złoto jest ciężkim, żółtym metalem” - jest analityczne, gdyż w pojęciu złota jest zawarte pojęcie ciężkości i żółtości, nawet jeśli pojęcia są empiryczne.
Zdania analityczne są konieczne i opierają się na zasadzie sprzeczności - nie można im zaprzeczyć bez popadania w sprzeczność (kryterium analityczności). Analityczność - prawa logiki i ich egzemplifikacje (Kant), „każdy kawaler jest nieżonatym mężczyzną”, twierdzenia matematyki, „Wszystkie ciała są rozciągłe”
Zdania syntetyczne - można je pojmować przez zasadę sprzeczności w odniesieniu do innego uznanego zdania syntetycznego, na którym się opierają, ale nigdy same w sobie.
Synteza - wyjście poza sferę znaczeń.
Przykłady zdań apriorycznych:
- 7 + 5 = 12,
- świat jest czterowymiarowy,
- suma katów w trójkącie jest równa 180°,
- nie mógłbym urodzić się 15 lat wcześniej,
- Ziemia nie powstała 5 minut temu,
- świat jest nieskończony,
- świat jest skończony, ale nieograniczony,
- co się stało, to się nie odstanie.
Do Locke'a i Leibniza (?) zdania aprioryczne traktowano jako analityczne.
Leibniz - zdania analityczne to zdania konieczne, prawdziwe w każdym z możliwych światów.
Prawda konieczna - zachodzi (jest prawdziwa) w każdym ze światów możliwych. Konieczność - pojęcie metafizyczne (odwołuje się do pojęcia świata możliwego).
Definicje:
1. D. Hume - zdania analityczne to zdania o relacjach między ideami, pewne w uzasadnianiu, niezależne od faktów, a priori, oparte na zasadzie sprzeczności, a więc konieczne.
(…)
… - stosunki przedstawiania - znoszą się wzajemnie tak, iż nie pozostaje ona w żadnym takim stosunku do rzeczywistości”
7. R. Carnap, Logiczna składnia języka:
Zdanie A jest analityczne w języku I ⇔ A jest dowodliwe na gruncie pustej klasy przesłanek
Język I zawiera logikę i arytmetykę (podstawę do arytmetyzacji) - zbyt ubogi dla przyrodoznawstwa.
8. R. Carnap, Wprowadzenie do semantyki (1942):
Zdanie…
… jest szara, biała od konwencji, czarna od faktów.
Zarzuty:
1. Wyróżnienie 2 rodzajów zdań analitycznych: krytykowanych oraz akceptowanych, tzn. podstawień tautologii, prawdziwych na mocy znaczenia stałych logicznych - krytyka powinna się odnosić również do prawd logicznych.
2. Żądania wobec definicji analityczności są zbyt wygórowane.
H. Putnam - próba zachowania podziału: mamy podstawy do kwalifikowania…
… analityczności nie jest poprawna, więc nigdy nie uda się podać takiej definicji.
1. Próba Kantowska (odwołanie do znaczenia) jest niedobra - niejasne jest pojęcie znaczenia (nie wiadomo, czy chodzi o sens, czy o denotację terminu), a nawet po ustaleniu [...?].
2. Sprowadzenie do synonimiczności:
a) odwołanie do definicji nie prowadzi do wyjaśnienia synonimiczności, gdyż definiowanie zakłada już synonimiczność.
b) odwołanie do wymienialności w kontekstach ekstensjonalnych jest zbyt słabym warunkiem analityczności.
c) odwołanie do wymienialności w kontekstach intensjonalnych zakłada już pojęcie analityczności.
d) odwołanie do definicji Carnapa - dotyczy języka sztucznego, formalnego; pojęcie reguły semantycznej jest niejasne, a nawet gdyby było jasne, nie byłoby ogólne (zostaje zrelatywizowane do danego…
… (ustalających denotacje i warunki prawdziwości wyrażeń).
9. K. Ajdukiewicz, Logika a doświadczenie:
Zdanie A jest analityczne w języku J ⇔ A jest pewnikiem języka J lub konsekwencją logiczną jego pewników
10. K. Ajdukiewicz, Definicja prawdy a zagadnienie idealizmu:
Zdanie A jest analityczne w języku J ⇔ A jest definicją ustalającą znaczenie jakiegoś terminu języka J lub jest logiczną konsekwencją takiej…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)