Periodyzacja XIX w.: Romantyzm 1822 - 1863
Pozytywizm 1864 - 1890
Młoda Polska 1891 - 1918 1822 - „Ballady i romanse” Adama Mickiewicza. 1863 - Powstanie Styczniowe. 1795 - 1822 - klasycyzm postanisławowski. 1795- rozbiór Polski. 1905 - rewolucja w Królestwie Polskim (rewolucja Piłsudskiego).
Wewnętrzne cezury, podokresy w modernizmie (Młoda Polska).
Nie ma literatury XIX w., jest tylko literatura podzielona na 3 epoki, okresy literackie. Podział na stulecia to tradycja włoska, jest to sztuczne, narzucone przez badaczy. Kiedy mówimy o periodyzacji, mówimy o pewnych cezurach. Są dwa typy myślenia charakterystyczne dla wszystkich periodyzacji: Egzogenetyczne - literatura jawi się jako skutek przyczyn pozostających poza nią. Endogenetyczne - literatura jawi się jako układ wyposażony w samorewolucyjne systemy rządzące.
W literaturze występują tradycje myślowe . Są też dychotomie , np. Klasycyzm - romantyzm (występuje do dzisiaj), spór Romantyków i klasyków często traktowany jest jako odradzający się fenomen rozgrywający się poza historią, dlatego tę dychotomię nazywamy ahistoryczną. Maria Janion uważa, że romantyzm skończył się w Polsce w 1989 r., wraz z odzyskaniem niepodległości.
Dla literatury XIX w. wspólne jest momento występujące w wierszu Norwida pt. „Momento” z roku 1864. Wizerunek orła na drzwiach prowadzących do zrujnowanego zamku ruszanych przez wiatry historii - upadła Polska. Głównymi tematami literackimi są tu: - odzyskanie niepodległości, wolności,
- odzyskanie samowiedzy.
Romantyzm jest też epoką w dziejach literatury europejskiej. Cezura w 1863 roku nie istnieje w literaturze europejskiej. Istniała też inna nazwa dla Młodej Polski - neoromantyzm. Podstawowe dominanty romantyzmu (dominanty estetyczne) - I poł. XIX w. i aktualne w II poł. XIX w. i na początku XX w.:
Regułą twórczości jest prymat osobowości pisarza , która jest przed zasadą, normą. Osobowość pisarza jest ważniejsza niż forma, niż gatunek. Często w twórczości pojawia się wątek człowieka, jego biografia, np. „Konrad Wallenrod” (Konrad utożsamia się z Mickiewiczem). Istotą, głównym tematem jest biografia, pisarz jest główną sprawą.
Charakterystyczna koncepcja twórcy, czyli poeta przeklęty . Ten typ dominuje w dekadentyzmie, w opowiadaniach Kiaski. Poeta skłócony ze zbiorowością, odwrócony od tłumu. Poeta doctus odchodzi w zapomnienie. Kategoria zmiany, przełom normatyczny. Zmiana zastąpi oświeceniową koncepcję ładu. Utopie progresywne zastąpią regresywne. Idea postępu opęta wiek XIX, co ma też wpływ na wiek XX. Najważniejszy mit XIX w. to mit rewolucji - jako pochodny rewolucji francuskiej (zastąpił mit wieku złotego).
(…)
… ładu. Utopie progresywne zastąpią regresywne. Idea postępu opęta wiek XIX, co ma też wpływ na wiek XX. Najważniejszy mit XIX w. to mit rewolucji - jako pochodny rewolucji francuskiej (zastąpił mit wieku złotego).
Relacja twórczość - publiczność, mamy tu konflikt. Poeta jest sam, osamotniony, a z drugiej strony jest publiczność. Wcześniej był mecenat i symbioza. Dokonała się tragedia poety niepoznanego.
Romantyzm potępił poprzednie pokolenia, topos starca, mędrca został wyśmiany, stał się elementem satyry. Starzec to oświeceniowy mędrzec. Głosi się za to kult młodości, który uprzywilejowuje młodość. Romantycy odkryli, że młodość dociera do prawdy. Pozwala walczyć ze stereotypami, pozwala odwrócić się od skostniałego toposu starca.
Stosunek do przeszłości. Nie ma już tradycjonalizmu, naśladownictwa…
…, gdyby nie recepcja Miłosza:
- głównie tematyka,
- emigracja,
- dykcja Miłosza podobna do języka Miłosza.
Fenomen Baczyńskiego nie istniałby bez Słowackiego.
Jerzy Ziomek „Epoki i formacje” - w tym studium, w konkluzji rozwiązań stwierdza, że rozróżnia romantyzm między 1822 a 1863 (dobrze zrobił). Trudno mówić o cezurze zamykając okres romantyzmu z zakresu literatury, ponieważ istnieją tematy, gatunki, ujęcia tematu…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)