Od 2 poł XIV wikeu pozycje stanu szlacheckiego wyznaczały przywileje monarsze za najważniejsze z nich uważa się przywileje :
a) koszycki z 1381
b) gwarantujace szlachcie nietykalność osoby I majątu wystawione prze wł. Jagiełłe
c) jedleńsko - krakowskie
d) cerekwicko nieszawskie
e) mielnicki
OGÓLNOSTANOWE POLSKIE PRZYWILEJE SZLACHECKIE. (1374 - 1505)
PRZYWILEJ KOSZYCKI.
KOSZYCE 17 WRZEŚNIA 1374, LUDWIK I ANDEGAWEŃSKI (ŹRÓDŁO: VOLUMINA LEGUM, T. I, S. 55)
(...) baronowie, rycerstwo, szlachta i wszyscy inni... zgodzili się na wypadek braku męskiego potomka na córki nasze, jako na panów i dziedziców Królestwa Polskiego, oraz chcą aby stały się one naszymi następcami i otrzymały koronę rzeczonego królestwa... . W braku zatem synów, jedną z córek... , którą my lub... królowe, matka i żona nasza... im wyznaczą, będą mieli za dziedzica i następcę naszego... przeto przyrzekamy... koronę królestwa polskiego zachować całą, nieuszczuploną... i żadnych ziem, ani ich części od niej nie odrywać... lecz powiększać. (...) A ponieważ szlachta rzeczonego królestwa... przyjęła... potomka naszego żeńskiego, jak gdyby męskiego na monarchę i pana, przeto my obdarzając szczególna łaską tęż szlachtę, miasta, grody, posiadłości, miasteczka i wsie, oraz mieszkańców wsi tychże baronów i wszystkiej szlachty... uwalniamy... od wszystkich razem i poszczególnie poborów, danin, podatków opłat i należności tak ogólnych, jak i specjalnych...i od wszelkich posług, robót, świadczeń i ciężarów... i chcemy się tym tylko zadowolić, że dwa grosze... w kraju obieg mającej monety... płacić się będzie z każdego łanu osadzonego i posiadanego, nam i naszym następcom corocznie na św. Marcina. (...) To jednak podkreślamy, że gdyby nastąpił napad nieprzyjaciół na rzeczone królestwo, wówczas szlachta królestwa winna całą swą mocą pospieszyć dla odwrócenia gwałtów. (...) Jeśli zaś... przyszło... do jakiejś wyprawy ruszyć poza granice królestwa... winniśmy szlachcie dać pełne wynagrodzenie za osoby i rzeczy. (...) przyrzekamy i obowiązujemy się, że takich zaszczytów, godności, jak województwa, kasztelanie, sędziostwa, urzędy podkomorskie i im podobne, które się dożywotnio zachowywać zwykło, nie będziemy nadawać przybyszom i obcym. Lecz tylko mieszkańcom tego królestwa... . Przyrzekamy ponadto, że żadnego barona, rycerza, szlachcica lub innego stanu człowieka, jeśli jest obcym, przybyszem i cudzoziemcem nie uczynimy starostą... lecz jedynie takiego, który jest z pochodzenia Polakiem i to pochodzącym z tejże korony polskiej, o ile tylko nie wywodzi się z książęcego rodu. (... ) Przyrzekamy wreszcie, że żadnego zamku ani grodu rzeczonego królestwa... nie oddamy w zarząd lub dzierżawienie księciu, ani tez człowiekowi wywodzącemu się z książęcego rodu. (...) Przyrzekamy wreszcie... zachować w wolnościach wszystkich baronów możnowładców, szlachtę, miasta, wsie, posiadłości i ich lud i kmieci, ani też ich wbrew tymże wolnościom nie będziemy ciemiężyć...
(…)
… QUINTI, T. II, NR 12)
(...) Po pierwsze stwierdzamy, że wszystkie ... miejsca święte i kościoły we wszystkich ich prawach i wolnościach ...nadal chcemy widzieć. Możnym świeckim ziem królestwa naszego wszystkie prawa... potwierdzamy i utrzymujemy. Jeżeli zaś jakiś urząd świecki czy kościelny stanie się wolny, żadnym obcym ziemianinem, ale dobrym szlachcicem żyjącym w tej ziemi, w której urząd…
… mielnickiego. W poszczególnych statutach zrównano w prawach izbę poselską i radę królewską (senat). Określono uprawnienia izby poselskiej oraz uprawnienia i skład senatu. Ustalono centralne urzędy w państwie polskim: marszałka królestwa, marszałka nadwornego, kanclerza, podkanclerza, sekretarza, skarbnika królestwa, podskarbiego nadwornego oraz określono ich uprawnienia - m.in. zakazano ich łączenia…
…)
(...) Przyrzekamy... na początek, że nigdy... bez corocznej zgody i przyzwolenia prałatów i baronów Królestwa naszego, monety, tak bieżącej w Królestwie naszym albo innej obcej, a także nowejwybijać, ani psuć nie będziemy Pozatem postanawiamy..., że poddanym naszym, jakiegokolwiek stanu by nie byli, rzeczonego Królestwa Polskiego, jej dóbr nie odbierzemy ani nie skonfiskujemy, ani my, ani nikt z naszych urzędników…
… od nas nagrodę za samo tylko jeństwo; jeśliby zaś wojna wytoczyła się poza granice kraju, wtedy i za poniesione, czego Boże uchowaj, szkody stosowną przyrzekamy nagrodę.... . Dalej przyrzekamy, za wspomnieniem synów naszych, że skoro ... jeden z nich wybrany królem przejmie berło w królestwie polskim, nie pozwoli bić monety z jakiegokolwiek kruszcu, bez zgody i ... pozwolenia prałatów i baronów…
…. W ten sposób ustalone zostały polskie centralne urzędy administracyjne i wprowadzono tzw. egzekucję praw. Ustalono również zwrot bezprawnie trzymanych przez szlachtę dóbr królewskich (królewszczyzn) tzn. egzekucję dóbr] KONSTYTUCJA "NIHIL NOVI". RADOM 31 MAJA 1505, ALEKSANDER I JAGIELLOŃCZYK (ŹRÓDŁO: VOLUMINA LEGUM, T. I, S. 299)
Ponieważ prawa ogólne i ustawy dotyczą nie pojedynczego człowieka, ale ogółu narodu…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)