To tylko jedna z 6 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Obronne rezydencje rycerskie i możnowładcze w średniowieczu
Pozostałościami średniowiecznych grodów rycerskich są tzw. „gródki stożkowe”- czyli stanowiska mające wyodrębnioną formę terenową, najczęściej w postaci kopca lub przestrzeni zamkniętej dookolnymi wałami. Taki typ jest łatwiejszy do znalezienia . Przedmioty, które docierają do archeologa nazywane są „ materiałem dworskim”, który odróżnia się, zarówno jakością, różnorodnością jak i wysokim poziomem wykonania od materiałów z badań z osad wiejskich. To potwierdza rozpoznanie tych stanowisk jako pozostałości siedzib uprzywilejowanych klas społecznych- rycerstwa czy możnowładztwa.
Siedziby tych klas uznawane są za obronne. Takie obiekty to m.in. wieże, kopce i wyspy otoczone wodą, mury, które wznosiły się wyżej niż zdołał sięgnąć mieczem rycerz na koniu oraz budowle kamienne lub drewniane mające co najmniej dwie kondygnacje ponad zagłębionym przyziemiem i z wejściem powyżej wysokości kolan. Obronny charakter miał też rów głębszy od tego, który mógł być wykopany przez człowieka bez pomocy platform roboczych. W przypadku dworów na kopcach czy cyplach, obronność zapewniało podwyższenie terenu, woda lub obecność dookolnych wałów.
Kilka słów należy poświecić nazewnictwu stosowanemu przez archeologów do opisania średniowiecznych dworów. Zwykle ich pozostałości określamy mianem grodziska. Określenie „ gród” kojarzy się raczej z organizmem państwowym, czasem z miastem dlatego stosowniejszym byłoby „dworzysko”, jednak nazwa ta nie przyjęła się. W literaturze często pojawia się określenie „ obiekt typu motte”. Część badaczy uważa, że tak należy nazwać jedynie siedziby położone w terenie nizinnym wzniesionej na sztucznie usypanym kopcu, inni natomiast twierdzą, że wyróżnikiem jest tu jedynie forma nasypu. W źródłach możemy znaleźć również określenia łacińskie. Synonimem „ dworu” uznaje się słowo „curia” . Czasami opatrzony jest różnymi przymiotnikami np. curie unicum militaria, curia bene aedificata, curia pulchna habend aedificia. Polskie nazwy pojawiają się późno, ale najbardziej interesujące archeologów są wzmianki o „kopcach” lub „przekopach”. Kolejnym zagadnieniem wynikającym ze źródeł pisanych jest kwestia własności. Rozsiane po kraju stacje królewskie czy siedziby prywatne możnych duchownych nie odbiegały od siebie formą i wyposażeniem od dworów rycerskich. Jednak brak badań historycznych w niektórych miejscowościach uniemożliwia przypisanie własności, ale ewentualność błędnego zakwalifikowania nie jest aż tak istotne. Leszek Kajzer dokonał szacunków dla centralnej Polski. Wynikło z nich, że obiekty prywatne to 90 % wszystkich dworów z cechami obronnymi wybudowanych przed 1500 rokiem.
Trudności datowania stanowisk jest również przeszkodą w przypisaniu właścicieli dworów. Komplikacje wynikają też z siedzib, które przeszły z rąk królewskich lub książęcych do właścicieli prywatnych np. gród w Rozprzy-Łochyńsku.
(…)
…. Najczęściej obuwie i pasy, a raczej ich części. Zdarzają się kawałki odzieży, rzadziej sakiewki czy inne pojemniki tj. sakwy, kołczany itp. Z obuwiem często związane są przedmioty ułatwiające poruszanie się po lodzie- raki i łyżwy. Raki wykonane były z żelaza a łyżwy z kości. O wspomnianych już pasach mamy dużo informacji. Sprzączki do nich były najczęściej z żelaza rzadziej z metali kolorowych. Kobiety…
…. W opisach biżuterii raczej nie wymienia się kamieni szlachetnych, które z pewnością wchodziły w skład ozdób, opisy ograniczają się do określania kruszcu. Oprócz złota srebra czy pereł wykorzystywano metale kolorowe, bursztyn, szkło czy kość.
Kolejna kwestia związana z mieszkańcami dworów są zagadnienia dotyczące higieny osobistej. Znajdowane są grzebienie i brzytwy, naczynia do obmywania rąk…
… był reprezentowany w postaci zróżnicowanego zestawu mebli przeważnie drewnianych i zbudowanych z innych materiałów organicznych. Niestety bardzo rzadko znajdujemy je w materiale archeologicznym co uniemożliwia odtworzenie wnętrza. Wśród wykopanych zabytków są różnego rodzaju okucia żelazne, czasem wykonane z metali kolorowych. Większość okuć pochodzi ze skrzyń, które niewątpliwie były ważnym elementem wyposażenia…
… XIV wieku. W późniejszych okresach zauważamy pojawianie się naczyń metalowych i nielicznych okazów sztućców tj. łyżki. W źródłach jest w zasadzie brak wzmianek o naczyniach szklanych, ale znajdowane są w czasie wykopalisk np. fragmenty kielichów, szklanic czy czarek.
Pomieszczenia gospodarcze znajdowały się w piwnicy lub w przyziemiu. Prawdopodobnie mieściła się tam tzw. czarna izba- miejsce…
…. Do umilania czasu służyły różnego rodzaju gry. Zabytki to poświadczającymi są kulki, pionki i kostki wykonane najczęściej z kości zwierzęcych. Znajdowane w czasie wykopalisk są też, części instrumentów np. fragment fujarki.
Niedocenionym przez archeologów tematem jest sprawa stosowania „ magii ochronnej”. Tu pojawiają się zagadnienia ofiar zakładzinowych. W Gozdowie pod północno- wschodnim narożnikiem…
… roku- kiedy fosa okresowo wysychała lub bagno ścinał mróz dostęp był znacznie łatwiejszy. Wówczas mieszkańców broniła palisada lub solidny płot.
Umieszczenie dworu często zależało od fundatora. Czasem siedziba musiała znajdować się w widocznym z daleka miejscu- co było świadectwem aspiracji właściciela, czasem jednak były budowane w lesie schowane ,żeby nie można było ocenić obronności obiektu. Dziwić może fakt…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)