Łacina a język polski
1. Zapożyczenia z łaciny w zakresie leksyki. Główne obszary występowania zapożyczeń łacińskich: słownictwo związane z religią (tu głównie medium czeskie), ze szkolnictwem, z botaniką (np. malwa, opuncja, mięta, majeranek, cykoria, herbata, palma, fikus, cisus, werbena, azalia, waleriana), z astronomią (np. konstelacja, firmament, kwadra, planeta), z zawodami, z nauką (np. forma, materia, konstrukcja), z organizacją państwa, z retoryką. 2. Makaronizowanie. Makaronizm występował w postaci nielicznych słów rodzimych z łacińskimi końcówkami, wplecionymi w tekst napisany w języku łacińskim. Cel zabiegu był humorystyczny. Jego twórcą był Włoch Tito Odasi w dziele Macaronea z 1490r. W Polsce ta maniera pojawiła się dość wcześnie, w 1520 A. Krzycki wspomina poetę, który mieszał słowa rodzime z łacińskimi. Pierwszym wybitnym makaronistą był Jan Kochanowski w Carmen macaronicum. Podobnie pisał też S. Orzelski w XVII wieku. Obok tej humorystycznej odmiany makaronizmu pojawiła się inna, tzn. mieszanka polsko-łacińska, obecna np. w liście Kochanowskiego z 1571 roku, gdzie zdania polskie przeplatają się z łacińskimi. Ta maniera staje się największą skazą języka doby średniopolskiej. Krytykuje ją Łukasz Górnicki w Dworzaninie. W. Potocki określa to natomiast tak: „Jakby w słomianej strzesze blachą łatał dziury”. Siła mody była jednak duża, maniera makaronizowania trwała też w XVIII wieku jako przejaw erudycji mówcy i ozdoba mowy. Przyczyny: poszanowanie dla łaciny wśród ludzi wykształconych, jej powszechność w Renesansie i czasach humanizmu, obecność łaciny w szkole, ubóstwo rodzimego słownika i większe zaufanie dla słów łacińskich, snobizm szlachty polskiej. Kres makaronizowaniu położyła dopiero reforma stylu i smaku w II poł. XVIII wieku podjęta w duchu klasycznej francuskiej poetyki. Walkę o czystość języka kontynuował Konarski, a do końca doprowadzili ją pisarze okresu stanisławowskiego na progu doby nowopolskiej. 3. Wpływ na rozwój systemu gramatycznego. Wpływ łaciny jest tu charakterystyczny dla wieków XVI, XVII i XVIII, potem wycofywanie takich form z języka. Cechy języka będące wynikiem zapatrywania się Polaków z łacinę: ▪ akcent na 3. sylabie od końca, ▪ postpozycja przydawki względem rzeczownika, ▪ orzeczenie na końcu zdania, ▪ składania ACI, ▪ rozpoczynanie zdania od zaimka względnego „który”, ▪ przewaga strony biernej nad czynną, ▪ mnogość imiesłowów, ▪zdania zaprzeczone z pojedynczym przeczeniem.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)