To tylko jedna z 4 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Immanuel Kant objaśnienia pojęć i zagadnień
PRAWOMOCNOŚĆ NAUK Problem, który dostrzegł Hume, polega na tym, że trudno jest znaleźć dobre racje przemawiające za koniecznością twierdzeń nauki. Jeśli z wielu sądów spostrzeżeniowych wyprowadzamy ogólne prawidło, to aby je sformułować używamy pojęć, których doświadczenie nie dostarcza. Dzieje się tak np. wtedy, gdy mówimy, że naciśnięcie spustu jest przyczyną wystrzału - obserwujemy "naciśnięcie spustu" i "wystrzał", nie znajdujemy jednak czegoś takiego jak "przyczyna". Stając przed problemem prawomocności nauk Kant poddał analizie język, którym nauki się posługują. Dokonał podziału sądów na analityczne i syntetyczne, oraz na sądy a priori i a posteriori. Tym samym pytanie o możliwość nauk stało się pytaniem o możliwość sądów syntetycznych, które byłyby zarazem sądami a priori. Zadanie to rozwiązał Kant w dwóch krokach - najpierw wykazał, że aprioryczne elementy ludzkiej umysłowości w ogóle umożliwiają jakiekolwiek doświadczenie, potem rozwiązał problem syntezy. Tym samym zawieszony został dogmatyczny spór między empiryzmem i racjonalizmem. Wedle stwierdzenia Kanta z "Krytyki czystego rozumu": "Choć jednak wszelkie nasze poznanie rozpoczyna się wraz z doświadczeniem, to przecież nie całe poznanie wypływa właśnie dlatego z doświadczenia."
SĄDY ANALITYCZNE - to sądy, w których orzeczenie powtarza informację zawartą już w podmiocie sądu. Zdanie "wszystkie ciała są rozciągłe" jest analityczne, bowiem w pojęciu ciała zawiera się wyobrażenie rozciągłości - zajmowania pewnej przestrzeni. Analityczne będzie też zdanie "Bóg jest wszechmogący", jeśli zgodzimy się, że w pojęciu Boga mieści się wszechmoc.
SĄDY SYNTETYCZNE - to takie, w których orzeczenie wzbogaca nas o jakąś informację nie zawartą w podmiocie sądu. Przykładem takiego sądu jest stwierdzenie: "wszystkie ciała są ciężkie". W pojęciu ciała zawiera się bowiem tylko wyobrażenie wypełnionej przestrzeni, nie zaś ciężaru. Syntetyczne są też zdaniem Kanta twierdzenia matematyki, np.: "7+5 = 12". W pojęciu liczby pięć i w pojęciu liczby siedem, oraz w pojęciu sumy, nie zawiera się pojęcie liczby dwanaście.
SĄDY A PRIORI - to sądy niezależne od doświadczenia. Cechuje je konieczność i ścisła ogólność. Sąd "trójkąt ma trzy boki" jest sądem apriorycznym, podobnie jak sąd "7+5 = 12"
SĄDY A POSTERIORI - to sądy wydawane na podstawie doświadczenia. Przykładem takiego sądu jest zdanie "Ten kot jest czarny"
PROBLEM SYNTEZY Kant znalazł ogniwo pośredniczące między intelektem i zmysłowością wykorzystując wcześniejsze ustalenie - czas jest koniecznym wyobrażeniem leżącym u podłoża wszystkich zjawisk. Można więc znaleźć czasowe określenia kategorii - schematy, którymi
(…)
… bezwzględnie konieczna. Potem dochodzi do połączenia wyobrażeń konieczności i realności i za ową istotę konieczną uznaje się Boga. Dowód ten angażuje też problem pierwszej przyczyny, przyjmując, że szereg przyczyn nie może ciągnąć się w nieskończoność. Dowód fizyko-teologiczny odwołuje się do piękna, doskonałości i celowości świata. Zdaniem Kanta może on wykazać istnienie budowniczego świata, nie zaś jego Stwórcy. Oba dowody w swym ostatnim kroku korzystają z dowodu ontologicznego, który każe wnioskować o istnieniu Boga z samego pojęcia istoty najdoskonalszej. Faktycznie popadamy w sprzeczność, gdy wypowiadamy sąd "Bóg nie istnieje", a w pojęciu Boga uprzednio zawarliśmy istnienie. Usuwamy bowiem podmiot zachowując orzeczenie. To tak samo, jak byśmy powiedzieli, że trójkąt nie ma trzech kątów. Kant…
… do prostej obserwacji: otóż można z czasu i przestrzeni usunąć zjawiska, nie podobna jednak postąpić odwrotnie. W dodatku człowiek dysponuje także czystą naocznością - może wyobrażać sobie np. figury geometryczne bez udziału jakiegokolwiek wrażenia z zewnątrz. Zdaniem Kanta to, co w postrzeżeniu odpowiada wrażeniom zewnętrznym - to materia zjawisk. Zaś to, co sprawia, że owa materia zjawisk zostaje…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)