To tylko jedna z 23 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
1 GEOLOGICZNA DZIAŁALNO ŚĆ RZEK Z uwagi na posiadaną energię (masa + prędkość) rzeka wykonuje pracę. Praca ta przejawia się w działalności erozyjnej, akumulacyjnej i zdolności transportowej rzeki. Większą część swojej energii rzeka zuŜywa na tarcie między cząsteczkami wody, na tarcie o dno i brzegi koryta. Stosunkowo mało na transport okruchów skalnych. Erodowanie to niszcząca praca rzeki, akumulacja to działanie twórcze. Niszczące działanie rzeki wynika ze zdolności do niesienia materiału, czyli zaleŜy od siły transportowej . Rzeka zuŜywa stosunkowo mało energii na transport okruchów skalnych, większą część energii pochłania tarcie między cząsteczkami wody oraz tarcie o dno i brzegi koryta. Wisła pod Skoczowem Niesiony materiał jest narz ę dziem erozji. Fragmenty zderzają się i kruszą. Sama woda oddziaływuje jedynie na bardzo miękkie skały. Siła transportowa rzeki zaleŜy od prędkości rzeki. Prędkość od spadku i masy wody. Spadki rzek nizinnych 0,05-0,2%o (5-20 cm / 1km) Wisła poniŜej Warszawy 0,12 %o Rzeki górskie w Karpatach 25-45 %o Wisła k. Konstancina 2 Ź ródło Wisły (wodospad na Wisełce Białej) http://pl.wikipedia.org/wiki/Wis%C5%82a Największą prędkość rzeka osiąga tuŜ pod powierzchnią w miejscu leŜącym pionowo nad największą głębokością rzeki w danym profilu. Jest to nurt czyli o ś dynamiczna rzeki. 3 Transport Do rzeki dostaje się róŜny materiał dostarczony przez wodę deszczową, przez spełzywanie lub osuwanie się zboczy. Materiał moŜe być przenoszony w stanie: • roztworów • zawieszenia (suspensja) • wleczenia po dnie, toczony (trakcja) Całkowita ilość materiału niesiona w powyŜszy sposób jest obciąŜeniem albo ładunkiem rzeki. Określone są one przez zdolność transportową czyli no ś no ść. Ma na nią wpływ przede wszystkim objętość wody a nie prędkość. No ś no ść całkowita to ilość materiału jaka moŜe być transportowana przez rzekę (wzrasta ona tak jak druga a wg niektórych trzecia potęga prędkości rzeki). Od zdolności transportowej – nośności, naleŜy odróŜnić wydolno ść rzeki . WyraŜa ją wielkość lub cięŜar transportowanych okruchów. ZaleŜy ona przede wszystkim od prędkości rzeki i jest w przybliŜeniu proporcjonalna do 6 potęgi prędkości. Jeśli
(…)
…. W czasie tej erozji
dochodzi do obtoczenia krawędzi okruchów skalnych. Zmniejsza się spadek rzeki.
Imnaha River Canyon, Oregon
16
Rzeka Tarn, Francja
Erozja boczna. Polega na podmywaniu i rozcinaniu brzegów koryta rzecznego przez
wodę płynącą. Przebiega z róŜną prędkością w zaleŜności od ukształtowania i
odporności brzegów. Przebiega w środkowym i dolnym biegu rzeki . Prowadzi do
poszerzania doliny, powstawania zakoli – meandrów. WydłuŜa bieg rzeki, zmniejsza
się zatem jej spadek.
Powstają starorzecza.
17
18
Erozja wsteczna. Związana z górnym – źródłowym biegiem rzeki (a w biegu dolnym
i
środkowym tylko na wodospadach i progach skalnych). Polega na podcinaniu
progów
i załomów w korycie rzeki, a więc ich cofanie w kierunku wododziału.
Prowadzi do wydłuŜenia biegu rzeki, zmniejszenia spadku…
… one na róŜnych wysokościach nad dnem doliny, czasem symetrycznie po
obu jej brzegach. Powstają głównie w procesie erozji bocznej.
12
Podział w zaleŜności od sposobu powstawania i materiału z jakiego tarasy są
zbudowane:
•
taras akumulacyjny jest utworzony w wyniku akumulacji aluwiów a następnie
ich rozcięcia przez rzekę
•
taras erozyjny utworzony jest w wyniku erozyjnego rozcięcia przez rzekę
płaskiego dna…
… stronach meandrów,
gdzie są płycizny i mniejsze prędkości przepływu
•
napływy na równi zalewowej, materiał mułkowy i ilasty w czasie powodzi
Materiał transportowany przez rzekę ulega obróbce (abrazji) i sortowaniu. Ma tu
miejsce łagodzenie krawędzi duŜych okruchów. Powstają otoczaki. Z biegiem rzeki
materiał jest coraz drobniejszy w wyniku sortowania materiału.
7
Otoczaki w rzece
Osady rzeczne są dobrze wysortowane i warstwowane. Woda w rzece ciągle
przesypuje materiał okruchowy w korycie rzecznym, dlatego osady piaszczyste
cechują się warstwowaniem przekątnym tzn. laminy piaszczyste ułoŜone są pod
pewnym katem do poziomu.
Warstwowanie przekątne
8
Zmniejszanie się otoczaków z biegiem rzeki
Rzeka Mur w Alpach:
Miejsce pomiaru otoczaków
Przeciętna wielkość w cm3
Koło miast Graz
224
22 km poniŜej Graz
132
50…
… mało odpornych a po jej
rozcięciu
w
pogrzebane
pod
nią
twarde
wychodnie
zbudowane
ze
skał
odporniejszych.
Powstanie przełomu epigenetycznego
Rysunek zaczerpnięty z podręcznika W. Mizerskiego „Geologia dynamiczna dla geografów”
Przełom regresyjny – kaptaŜowy. Powstaje przez rozcięcie grzbietu górskiego
przez erozję wsteczną.
21
Przełom przelewowy – rozcięcie przeszkód w odpływie: takich jak wał moren,
osuwisko…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)