Finanse publiczne dr Jolanta Gałuszka
Wykład 9
Teoria budżetu
W teorii skarbowości i budżetu sformułowane zostały zasady, których przestrzeganie w praktyce powinno zapewnić sprawne i racjonalne funkcjonowanie budżetu, w szczególności właściwej realizacji funkcji budżetu. Jednakże ilość przytaczanych zasad jak i ich treść są dalece sporne. Stąd przedmiotem rozważań powinno być wyjaśnienie nie tyle ich treść jakie kryją w sobie te zasady ile rozstrzygnięcie istoty tychże kontrowersji.
Zasady budżetowe wywodzą się z zasad formułowanych w XIX wieku, gdzie szczególną rolę przypisywano funkcji politycznej budżetu, czyli kontroli ze strony władzy ustawodawczej gospodarki finansowej władzy wykonawczej (rządu). Zasady ulegały jednak ciągłym modyfikacjom z uwagi na rozwijający się interwencjonizm, a także rosnące znaczenie funkcji społeczno - gospodarczych budżetu, co było konsekwencją zmieniających się warunków społeczno-gospodarczych w których każdy budżet funkcjonuje.
Aby zatem rozstrzygnąć istotę zasad budżetowych, a także spór jaki wokół nich panuje należy wyjaśnić pojęcie zasady budżetowej. Termin zasada można rozumieć na dwa sposoby:
„teza, w której treści zawarte jest prawo rządzące jakimiś procesem, podstawa na której coś się opiera, reguła,
„normy postępowania, uznane przez kogoś za obowiązujące,
Zasady budżetowe są to postulaty nauki pod adresem ustawodawstwa i praktyki dotyczącej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej, w celu optymalnej realizacji jej zadań.
Zasady budżetowe można rozpatrywać jako pożądane cechy budżetu i gospodarki budżetowej.
W rzeczywistości istnieją zasady budżetowe:
ponadczasowe - ponadustrojowe - równowagi, zupełności, jawności,, realności (jedności materialnej), gospodarności, jednoroczności, przejrzystości i operatywności, oraz zasady specyficzne dla danego ustroju.
Przy formułowaniu zasad należy podkreślić, iż w zmieniających się warunkach społecznych i ekonomicznych nie ma raz ustalonych pewników, podlegają one ciągłym weryfikacjom, podlegającym określonym warunkom miejsca i czasu. Zasada równości oznacza o takie ukształtowanie wydatków, aby nie przekraczały one wysokości dochodów, tzn. aby nie wystąpił deficyt budżetowy. W ujęciu klasycznym była ona traktowana jako „złota zasada gospodarki budżetowej”. Finansiści klasyczni przenosili na finanse publiczne prawo finansów prywatnych, wg którego „człowiek nie może wydawać więcej pieniędzy niż otrzymuje, jeżeli nie chce się doprowadzić do ruiny” [P.M. Gaudemet]. Jednak w praktyce okazało się iż finanse publiczne rządzą się innymi prawami. J.M.Keyne uznał, iż deficyt budżetowy nie tylko nie jest złem, ale nawet może być korzystny. Poglądy te nazwano teorią systematycznego deficytu.. w wyniku dodatkowych przemyśleń i praktyki poddano je jednak krytyce, którą można wyrazić, iż systematyczny deficyt, obciążając gospodarstwo narodowe kosztami pożyczki oraz zwiększonym długiem publicznym, podnosi ogólne koszty jego funkcjonowania i obniża międzynarodową zdolność konkurencyjną. Poza tym deficyt taki jest niebezpieczny dla gospodarki kraju, gdyż działa infacjogennie i stwarza ryzyko degradacji pieniądza.
(…)
… pomieszczeń, oddzielając wydatki od dochodów zniechęca kierowników służb administracyjnych do poprawy jakości pracy tych służb i wypracowania w ten sposób dodatkowych wpływów. Dlatego tez w prawie dopuszcza się wiele wyjątków od tej zasady np.. w Polsce w postaci tzw. budżetowania netto występującymi pod nazwą zakładów budżetowych, środków specjalnych, gospodarstw pomocniczych i funduszy celowych. Zasada…
… umożliwia dokonywanie wydatków zgodnie z aktualnymi potrzebami, dając organom planującym i uchwalającym budżet swobodę ustalania priorytetów oraz hierarchii potrzeb, same decyzje mogą być podejmowane bardziej elastycznie. Zasada specjalizacji zwana taż zasadą szczegółowowości, oznacza, że:
dochody i wydatki powinny być ujmowane nie w sumach ogólnych, lecz z dokładnym określeniem źródeł dochodów…
…, aby umożliwiał ścisłe ustalenie, które podmioty są odpowiedzialne za wykonanie poszczególnych zdań budżetowych i jakie środki otrzymają one na sfinansowanie tych zadań. Zasada jawności tzn. aby budżet był ujawniany obywatelom w fazie planowania, uchwalania =i wykonywania. Aspektem jawności jest także poddawanie ograniczonej kontroli np., komisji parlamentarnych operacji finansowych objętych tajemnicą państwową…
… ta wymaga merytorycznie stosowania nie tylko jednolitych kryteriów klasyfikacji, lecz także jasnych i jednolitych zasad rachunkowości i sprawozdawczości budżetowej oraz czytelnych i logicznych zasad konstrukcji budżetu. Istnieją jednak pewne obiektywne granice przejrzystości budżetu. Należy do nich specyfika spraw budżetowych, dyrektywność budże4tu, zakładająca niezbędny stopień szczegółowości…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)