Działalność powietrza i wód - wykład

Temat: Działalność powietrza i wód powierzchniowych .
Powietrze jako czynnik geologiczny bierze udział w procesach wietrzenia oraz działa samodzielnie w postaci wiatru. Wietrzeniem nazywa się rozpad mechaniczny i chemiczny skał pod działaniem powietrza, wody i organizmów. W zależności od czynników, które je wywołują, rozróżnia się wietrzenie mecha­niczne, chemiczne i organiczne.
Wietrzenie mechaniczne polega na rozpadzie skał bez zmiany ich składu chemicznego pod działaniem znacznych zmian temperatury powietrza, zachodzących w krótkich odstępach czasu. Pro­ces ten odbywa się głównie na terenach pustynnych, na szczytach gór oraz w krajach podbiegunowych, czyli tam, gdzie różnice temperatury w dzień i w nocy są bardzo duże. Pod wpływem tych, zmian, skały kurczą się i rozszerzają a wskutek tego pękają. Podobne skutki wywołuje woda zamarzająca w szczelinach skał.
W ten sposób powstaje ostrokanciasty gruz skalny, który w Tatrach nazywa się piargami. Nagromadzenie wielkich kancia­stych bloków kwarcytu wśród lasów na łagodnych zboczach Gór Świętokrzyskich nosi nazwę gołoborzy.
Wietrzenie chemiczne polega na rozkładzie i zmianie składu` chemicznego składników skal pod działaniem wody oraz tlenu i dwutlenku węgla. Odbywa się ono w klimacie wilgotnym.
Wietrzenie organiczne polega na niszczeniu mechanicznym lub chemicznym skal przez rośliny. Udział powietrza w tych procesach jest tylko pośredni, jako czynnika koniecznego do wzrostu organizmów.
Wiatr w zależności od swej siły porywa i na duże odległości drobny pył i ziarna piasku, a nawet żwir, który toczy po powierzchni ziaren. W ten sposób wiatr powoduje obniżenie po­wierzchni. Poza tym wiatr niszczy skały, uderzając w nie unoszonymi ziarnami piasku. Unoszony materiał wiatr osadza tam, gdzie napotyka jakieś przeszkody, jak wzniesienie terenu, głaz lub drzewa. W ten sposób, powstają wydmy piaszczyste, które przesuwają się pod działaniem wiatru, jeżeli nie zostaną utrwalane przez rośliny. Zbocza wydm od strony wiatru są łagodne, a po przeciwległej stronie strome.
Osadem zawdzięczającym swe, powstanie działalności wiatru jest less utworzony z bardzo drobnego pyłu kwarcowego. Less, który tworzy grube osady, łatwo wypłukuje woda, żłobiąca w nim głębokie wąwozy o pianowych ścianach, np. u nas w San­domierskim. Less tworzy bardzo urodzajną, glebę uprawną. Wody powierzchniowe również działają mechanicznie na skały. Działanie to polega zarówno na rozmywaniu cząstek litosfery, jak też na przenoszeniu i osadzaniu tych cząstek w innych miejscach. Działanie mechaniczne wody jest, zatem dwojakie, tj. niszczące i twórcze. Materiał zebrany z jednego miejsca i osadzany na drugim nazywa się osadem mecha­nicznym. Już krople deszczu wykonują pracę mechaniczną. Roz­luźniają

(…)

… jeszcze bardziej osłabia spoistość skał, szczególnie widoczne jest to w szybko płynących górskich poto­kach i rzekach. Podmywane skały ulegają rozkruszeniu i spłukaniu. Głazy porywane prądem wody rozbijają się na coraz drobniejsze części, które trąc o siebie wygładzają swoje powierzchnie tworząc otoczaki, żwir, piasek oraz najdrobniejsze cząstki, tj. muł. Ta praca mechaniczna rzek, strumieni, i potoków nazywa się erozją…
... zobacz całą notatkę