Dotyczy ona przedmiotu geologia, który prowadził dr Andrzej Krawczyk. Tematem tejże notatki jest wietrzenie. W notatce zostały opisane następujące zagadnienia: czynniki wietrzenia fizycznego i ich rola w destrukcji skał, insolacja, zamróz, działalność organizmów żywych, procesy wietrzenia chemicznego, rozpuszczanie, utlenianie, uwodnienie, hydratacja, redukcja, uwęglanowienie, karbonatyzacja, skutki wietrzenia fizycznego. Ponadto w notatce zostały opisane takie kwestie jak: dezintegracja glanularna, rozpad ziarnisty, dezintegracja blokowa, rozpad blokowy, eksfoliacja, soliflukcja, wpływ klimatu na przebieg i skutki procesu wietrzenia skał, wietrzenie peryglacjalne, wietrzenie laterytowe, wietrzenie ilaste, typy klimatu, klimat polarny, klimat umiarkowany, klimat pustynny, klimat tropikalny. W materiale zostały również podane definicje następujących pojęć: dezintegracja blokowa, dezintegracja granularna, eksfoliacja, eluwium, gleba, gleby poligonalne, gleby smugowe, gołoborza, grzyby skalne, insolacja, pokrywa zwietrzelinowa, regolit, rozpad blokowy, rozpad ziarnisty, soliflukcja, strefa wietrzenia, Terra Rossa, wieczna marzłoć, wietrzenie chemiczne, wietrzenie fizyczne, wietrzenie ilaste, wietrzenie laterytowe, wietrzenie selektywne, zamróz.
Czynniki wietrzenia fizycznego i ich rola w destrukcji skał
Procesy na powierzchni Ziemi przebiegają w miarę szybko, ale i tak trudno je obserwować, bo człowiek żyje zbyt krótko, aby obserwować jakiś proces od początku do końca (np. jeśli trwa 500 lat). Radzimy sobie z tym tak, że obserwujemy te procesy w różnych stadiach, dlatego mamy ogólny obraz powstały ze złożenia tych obserwacji. Wietrzenie to procesy niszczenia fizycznego (rozpad) i chemicznego (rozkład) skał. Głównymi czynnikami powodującymi mechaniczny rozpad są zmiany temperatury, działanie mrozu i mechaniczne działanie organizmów żywych.
Insolacja - wahania temperatury wskutek nasłonecznienia. Jesteśmy sobie na pustyni i obserwujemy skałę. Ziarna w skale się rozszerzają w dzień, ale każdy minerał ma różny współczynnik rozszerzalności cieplnej w różnych kierunkach. Proces rozszerzania się takiej skały przebiega nierównomiernie. W skale powstają wewnętrzne naprężenia pomiędzy ziarnami skalnymi. W nocy te ziarna się kurczą. Ten cykl powtarza się przez wiele, wiele lat, w wyniku czego dochodzi do zluźnienia pomiędzy ziarnami - osłabia się spoistość skały. Ze skały od powierzchni zaczynają odpadać pojedyncze ziarna (dezintegracja granularna, rozpad ziarnisty) tzn. same się wypychają z tej skały. Eksfoliacja - łuszczenie się skały - silnie nagrzewana jest tylko zewnętrzna warstwa skały, bo głębiej ciepło słoneczne już nie dociera. Zewnętrzna część podlega insolacji i zaczyna się luzować :) W rezultacie od skały odchodzą całe płaty, łuski, skorupy, jak skóra
Zamróz - zamarzanie wody w szczelinach skalnych - musi być cyrkulacja temperatury wokół zera stopni. Woda zamarza i rozmarza w szczelinach skalnych (lód ma 9% większą objętość niż woda, z której powstał), rozpycha skałę i topnieje i tak miliony razy. W końcu zluźni skałę i ją rozkruszy. Eksulacja - kiedy do takiej szczeliny wpadnie ziemia (czyli minerały ilaste) po namoczeniu mogą one napęcznieć (zwiększając swą objętość nawet do 10 razy !!) i rozsadzić skałę. Rezultatem tych procesów jest rozpad blokowy (dezintegracja blokowa) - skała rozpada się na bloki wzdłuż tych szczelin. Deflokulacja - dotyczy głównie skał ilastych i polega na naprzemiennym zwilżaniu i osuszaniu skał, co prowadzi do
(…)
… w tlenki żelaza, a siarczki utleniają się na siarczany. Piryt = siarczan żelaza. 4Fe3O4 + O2 6Fe2O3 (magnetyt hematyt)
Uwodnienie (hydratacja) - polega na przyłączaniu się cząstek wody. Często łączy się z hydrolizą, działaniem tlenu i kwasu węglowego. Węglany mogą zamieniać się w wodorotlenki. Z anhydrytu może powstać gips, a z limonitu syderyt. CaSO4 + 2H2O CaSO4 * 2H2O (anhydryt gips)
Redukcja - jest wywołana głównie materią organiczną i działalnością bakterii. Rozkładająca się materia organiczna łączy się z tlenem wolnym oraz zawartym w związkach chemicznych. Procesem redukcyjnym jest zmiana połączeń żelazowych w żelaziwie co może prowadzić do odbarwienia skał zabarwionych tymi połączeniami (np. piaskowce zabarwione na czerwono przez Fe2CO3 bieleją
Uwęglanowienie (karbonatyzacja) - działanie kwasu węglowego jest jednym z głównych czynników wietrzenia chemicznego. Pod jego wpływem minerały są częściowo lub całkiem rozpuszczone, a zawarte w nich metale wiązane w węglany.
Skutki wietrzenia fizycznego
Skutkami wietrzenia fizycznego (mechanicznego) są:
Dezintegracja granularna (rozpad ziarnisty) - jest skutkiem różnic we współczynniku rozszerzalności minerałów po dłuższym działaniu zmian temperatury…
… skały się kurczy i rozpada. Stanowi to wstęp do rozpadu blokowego
Soliflukcja - zachodzi przy istnieniu stale zamarzniętej warstwy pod powierzchnią gruntu (wieczna zmarzlina). Gdy warstwa powierzchniowa odtaje jest mocno przesycona wodą i nawet przy małym spadku płynie (powierzchniowe ruchy masowe), gdy znowu zamarznie wywiera ciśnienie i powstają zaburzenia kryotyrbacyjne.
Wpływ klimatu na przebieg…
… umiarkowanym ze skaleni powstaje głównie illit, gdy temperatura jest wyższa a opady większe (klimat tropikalny) produktem wietrzenia jest kaolinit. Montmorillonit tworzy się w klimacie suchym.
Wyróżniamy następujące, główne typy klimatu:
Polarny - (zimny, suchy), panuje wietrzenie fizyczne (głównie zamróz), prowadzi do dezintegracji granularnej i blokowej. Chemiczne wietrzenie działa słabo
Umiarkowany…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)