1 Moduł 3 BUDOWA ORGANIZACJI − STRUKTURY 3.1. Podstawowe pojęcia Struktura organizacji, to jej wewnętrzna budowa, a więc sposób połą- czenia tworzących ją elementów (Bielski 1996, s. 168). Definicja ta na- wiązuje do koncepcji J. Zieleniewskiego (1978, s. 43), który pisał, Ŝe „ca- łokształt stosunków między elementami a całością, rozpatrywany z okre- ś lonego względu, nazywamy strukturą tej całości z tego względu. Owe stosunki moŜna rozpatrywać jako proces zmian zachodzących pomiędzy elementami danej całości w czasie, tj. jako strukturę procesów, jak rów- nieŜ – jako wzajemny układ tych elementów w określonym momencie. W pierwszym przypadku mamy do czynienia ze strukturą w ujęciu dy- namicznym , w drugim zaś przypadku ze strukturą w ujęciu statycznym (Kaczmarek, Sikorski 1996, s. 91; KieŜun 1997, s. 275). Przedmiotem naszej uwagi w dalszych partiach rozdziału będą struk- tury organizacyjne rozumiane statycznie. Podejście to pozwala analizo- wać rozczłonkowanie organizacji (rozumianej – naturalnie – w znaczeniu rzeczowym) na jej części składowe, wzajemne ich powiązania i zaleŜno- ś ci, zarówno w układzie poziomym, jak i pionowym, podporządkowanie organizacyjne pracowników itp. Jest to rzecz jasna, teoretyczny punkt widzenia, zawierający niebezpieczeństwo powaŜnego uproszczenia spra- wy. W rzeczywistości nie sposób jest rozdzielić struktury statycznej od dynamicznej. Istnieje ścisła zaleŜność stanu i układu poszczególnych elementów organizacji od procesów, które w niej zachodzą. Struktury organizacyjne tworzy się zwykle dla określonych działań, te zaś wywiera- ją określony wpływ na zmianę struktur (Stoner 1992, s. 210). Zanim przejdziemy do szczegółowego omówienia wynikających stąd problemów chwilę pozostańmy jeszcze przy wyjaśnianiu paru innych pojęć i terminów. Jednym z nich jest pojęcie schematu organizacyjnego Władysław Kobyliński 2 utoŜsamiane przez niektórych z pojęciem struktury. Jest to, naturalnie, powaŜne nieporozumienie. Struktura organizacji to – jak wspomniano – jej wewnętrzna budowa, a więc ogół stosunków zachodzących pomiędzy jej poszczególnymi elementami, schemat organizacyjny jest natomiast graficznym opisem struktury. Ów opis zawiera informację o głównych
(…)
… sukcesu komórka liniowa sobie wyłącznie przypisuje
sukces, w przypadku poraŜki za zaistniałą sytuację wini komórki sztabowe (Kisielnicki 2004, s. 116).
W najnowszej literaturze przedmiotu postuluje się w związku z tym
umiejętne łączenie sztabu z komórkami liniowymi bądź funkcjonalnymi.
Pozwala to czerpać korzyści zarówno z walorów struktury liniowej (jedność rozkazodawstwa, czytelny podział władzy…
…
w dłuŜszym przeciągu czasu.
Rysunek 2
Struktura liniowa płaska
D
Z
P
P
P
Z
P
P
P
P
P
P
P
P
P
Źródło: Opracowanie własne (oznaczenie jak w poprzednim schemacie).
Rysunki 3 i 4 obrazują struktury organizacyjne funkcjonalne, przy
czym pierwszy dotyczy struktury funkcjonalnej typu hierarchicznego,
drugi natomiast struktury funkcjonalnej ze wspomaganiem. W pierwszym
przypadku owa funkcjonalność polega…
… danemu
kierownikowi bezpośrednio to tzw. rozpiętość kierowania, natomiast
liczba wszystkich pracowników, tj. podporządkowanych mu takŜe pośrednio, nosi nazwę zasięgu kierowania (Robbins, DeCenzo 2002,
s. 229). Do pojawiających się tu problemów jeszcze wrócimy, w tym
miejscu natomiast poprzestańmy na ogólnym jedynie stwierdzeniu, Ŝe
zarówno rozpiętość jak i zasięg kierowania określają kształt struktury
organizacyjnej i w duŜym stopniu decydują o poziomie jej rzeczywistej
sprawności. Wadliwie ustalona rozpiętość kierowania, np. rozpiętość zbyt
mała, moŜe ograniczać ludziom swobodę działania, tłumić inicjatywę i
pomysłowość, generować konflikty itp. i w ten sposób ujemnie wpływać
na wyniki pracy. W takich warunkach kierownik (mający zbyt małą liczbę bezpośrednio podporządkowanych mu osób) nie jest naleŜycie wykorzystany. Zbyt duŜa rozpiętość – z kolei – moŜe mu utrudniać sprawowanie skutecznego nadzoru czy kontroli nad pracą podwładnych. JednakŜe
ustalenie najbardziej odpowiedniej rozpiętości kierowania (podobnie
zresztą jak i zasięgu) stanowi zagadnienie, z którym – jak dotąd –nie zdołała się uporać zarówno teoria jak i praktyka organizacyjna (Bielski 1996,
s. 190–194; KieŜun 1997, s. 286; Kowalewski 1984, s…
….
Jedna lub więcej komórek organizacyjnych tworzyć moŜe jednostkę
organizacyjną. Pod pojęciem tym rozumie się taki element organizacji,
w którym moŜna wyodrębnić „wspólny, bezpośredni (jedno lub wieloosobowy) człon kierowniczy” (Zieleniewski 1975, s. 299). W instytucji
naukowej jednostką organizacyjną jest np. katedra bądź instytut (mający
2
zazwyczaj wiele zakładów i pracowni), wydział szkoły wyŜszej, jak i cała
szkoła…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)