BARTNICTWO- dawna hodowla pszczół w barciach leśnych, tj. w sztucznych dziuplach wydrążonych na wysokości 4-7m, w starych drzewach sosnowych i dębowych, rzadko jesionowych i jodłowych. Do barci dostawano się za pomocą OSTRWI, tj. ściętych młodych świerków lub jodeł z przyciętymi gałęziami lub tzw. LEZIWA- ławeczki na potrójnie skręconym powrozie służącym do podciągania się. Barcie były rozsiane po lesie, oznakowane tzw. ciosami w celu zaznaczenia dziedzicznej własności. Otwór barci (DŁUŻNIA) zamykano deską (ZAWÓR), w której (lub w pniu) był otwór (WLOT;OKO). Deska z otworami (ŚNIOT) chroniła przed szkodnikami i czynnikami atmosferycznymi. Bartnik sporządzał również ule kadłubowe z uciętego pnia o wysokości ok. 5m i stawiał je bliżej osiedla lub na łące leśnej. Najstarszy ul kadłubowy znaleziono i wydobyto z Odry w Kluczborku (z ok. XI w). Pierwsze ustawy bartnicze znajdują się w Statutach Wiślickich. WŁASNY SAMORZĄD ze STAROSTĄ BARTNYM i SĄDEM BARTNICZYM powstał w XIII w. W 1559r spisano pierwsze " Prawo bartne bartnikom należące" dla Puszczy Kurpiowskiej, w 1616r "Początek prawa bartnego" zwany prawem obelnym dla Puszczy Radomskiej. Barcie leśne tworzyły dziedziczne tzw. " BORY" (60 barci). Właściciel tracił prawa do "boru" jeśli nie zajmował się nim przez 3 lata. Od końca XVIw dwór wydzierżawiał bory bartne za daninę w postaci miodu lub wosku. W miarę zmniejszania się powierzchni leśnej upadało i bartnictwo. Według lustracji z 1796r w Puszczy Białowieskiej były 623 barcie z pszczołami i 6 601 pustych. Miód pobierano pierwotnie raz do roku - jesienią, od XVIIw 2 razy - wiosną i jesienią. Początkowo przed pobieraniem miodu wybijano pszczoły, a od XVIw podkurzano je. Miód był wytrząsany z plastra tzw. PATOKĄ lub STREDZIĄ. Zastępował cukier, był lekiem, przyrządzano z niego tzw. miody pitne - wyśmienite trunki. Z wosku wyrabiano formy odlewnicze, produkowano świece, tabliczki do pisania, używano w licznych rzemiosłach. Od XI w miód i wosk należały do zestawu danin. Na obszarze STAROSTWA RADOMSKIEGO w połowie XVIw ok. 15% ludności wiejskiej (ok. 327 rodzin) zajmowało się bartnictwem. Bartnicy byli wieczystymi dzierżawcami barci z obowiązkiem składania danin z barci, tzw. "bartnego", którą uiszczano najczęściej miodem. Daninę składano od wszystkich barci, także pustych. Zwykle bartnicy korzystali z innych bogactw puszczy- mieli wolny wstęp do lasów, darli łyko na powrozy, zbierali żołędzie, kosili trawy, trudnili się zbieractwem grzybów, jagód i orzechów. W okresie XVIw za barć (lub obelinę) rozumiano pojedynczą kłodę, zbiorowisko większej ilości sosen bartnych zwano KĄTEM BARTNYM, a na Mazowszu i Kurpiach był to OSTRÓW. Kąty bartne obejmowały pewną przestrzeń lasu, najczęściej określoną granicami ścieżek, dróg strumieni, gdzie jeden bartnik lub jego spadkobiercy posiadali swoje barcie, oznakowane prostymi znakami wyciętymi siekierą- tzw. KLEJNIE.
(…)
…. Organizacja posiadała sąd bartny, w którym sądzono sprawy pomiędzy bartnikami. Sprawy odbywały się w adwencie, po zbiorach w czasie wolnym od zajęć w lesie. W końcu XVIIIw płacono zwykle za pszczoły (barć) po 10zł., za barć pustą 2zł. Korzec pszenicy kosztował 12zł., żyta 10zł., owsa 5zł. Danina od barci to 1 garniec (pokowa) miodu. W 1764r ustalono opłaty od każdej osiadłej barci w wysokości 15 groszy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)