Wielkie znaczenie w dalszym formowaniu idei boga-absolutu odegrał Anaksagoras . W swojej wizji świata pragnie wytłumaczyć ruch wprowadzając pojęcie nous - umysłu - będącego właśnie jego źródłem:
„inne rzeczy mają cząstkę wszystkiego, ale Umysł jest nieskończony, samowładny i nie jest zmieszany z żadną rzeczą, lecz jest sam. (...) Ze wszystkich rzeczy jest bowiem najdelikatniejszy i najczystszy, ma całą wiedzę o wszystkim i największą moc. Umysł włada wszystkimi istotami mającymi życie, dużymi i małymi. Umysł rządził całym obrotem, tak że pojawił się obrót na początku. (...) A kiedy Umysł wprawił w ruch, oddzielił się od wszystkiego, co się poruszało. A wszystko, co Umysł poruszał, oddzielało się” .
Wyobrażenie przyczyny jako czegoś różnego od tego, czego jest przyczyną, pojawia się po raz pierwszy w filozofii właśnie w myśli Anaksagorasa. Wraz z tym język filozoficzny zostaje wzbogacony o pojęcie nous - przyczyny odrębnej i różnej od całej rzeczywistości . Do jego czasów przyczyna wyjaśniająca istniejącą rzeczywistość - np. arche jończyków, liczba w systemie pitagorejskim czy też logos Heraklita - nie była czymś od wszechcałości różnym. Tu rzecz ma się inaczej. „ Nous nie jest twórcą świata ani opatrznością (...). Niemniej nie można nie doceniać jej znaczenia w kształtowaniu się wyobrażenia pierwszej przyczyny i w ostatecznym stwierdzeniu jej transcendencji” . Fragmente der Vorsakratiker , Anaksagoras B 12, 37-39; B 13, 39, tłum. polskie za: G. S. Kirk, J. E. Raven, M. Schofield, Filozofia przedsokratejska , dz. cyt., 358-359.
Co do charakteru nous istnieje wiele rozbieżności w interpretacji. Zob. m. in. S. Kowalczyk, Wieki o Bogu , dz. cyt., 23-26; J. Sochoń, Bóg i język , dz. cyt., 49; W. Jaeger, Paideia , dz. cyt., 384.
D. Dembińska-siury , W poszukiwaniu Boga , „Olimpiada Filozoficzna” 2001 nr 21, 10.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)