ZGROMADZENIE STANOWE (SEJMY WALNE (wielkie), PROWINCJONALNE):
- współistnienie sejmów walnych, prowincjonalnych i sejmików ziemskich
- powstały, gdy na zjazdach zaczęła pojawiać się szlachta
- zwoływane przez króla (walne)
- sejm walny:
rada królewska (dostojnicy świeccy i duchowni) -- późniejszy senat
urzędnicy ziemscy - reprezentanci ziem (później zastąpieni przez posłów wybieranych na sejmikach ziemskich)
szlachta nie piastująca urzędów, przedstawiciele rad miejskich i kapituł katedralnych
miejscem obrad - Piotrków
mógł obradować bez króla - ten zatwierdzał wówczas uchwały ex post
- współuczestniczą w stanowieniu prawa i uchwalają ustawy podatkowe (bez ich zgody król nie mógł nakładać podatków)
- żaden z monarchów nie może cofać przywileju a ograniczać może tylko za zgodą uprawnionego
- król decyduje o liczbie posłów i wysokości ich diety oraz o długości zjazdu
- kompetencje Zgromadzenia Stanowego ulegały rozszerzeniu, bo król chciał się nimi podzielić, a przedstawiciele stanów „szantażowali” monarchę
- przywilej nieszawski ograniczył kompetencje ZS - szlachta wybierała swoich przedstawicieli którzy na sejmikach szlacheckich decydowali o sprawach wszystkich mieszkańców
- sejmiki ziemskie
rada panów ziemskich (powstała z podziału wiecu dzielnicowego na radę i sąd wiecowy)
sprawy administracji lokalnej i ustawodawstwo partykularne
później zaczęła zanikać, a jej rolę przejmował ogół szlachty - sejmiki stały się wyrazicielami ich woli
ogół szlachty
kompetencje uchwałodawcze i sądownicze (sąd wyższy) - nakładały np. lokalne podatki
Konfederacje
- do realizacji celów określonego stanu
- trwała do chwili osiągnięcia celu
- zanikały w miarę rozwoju zgromadzeń stanowych
ADMINISTRACJA CENTRALNA:
król - pełna władza ustawodawcza, elekcji dokonywała po śmierci Jagiełły Rada Królewska za opinią Zgromadzenia Stanowego, do Z. Augusta wybierano tylko członków rodziny królewskiej, jego władza ograniczona była przywilejami stanowymi, jako sędzia najwyższy jest wiązany prawem stanowionym przez siebie i poprzedników, rezygnuje z dowolności procesu, musi opierać się na prawie stanowionym, nie może sam wykonywać władzy
koronacja
abp gnieźnieński - wręcza insygniów władzy królewskiej
przysięga państwowa - przestrzeganie praw i przywilejów, odzyskanie utraconych ziem i obrona granic
zakres władzy
ograniczona wpływami możnych, statutami
zarząd państwem
(…)
… i większość sądowych w stos. do chłopów w dobrach pańskich
resztę kompetencji stracił na rzecz starosty oraz sądów ziemskich
powiaty
początkowo okręgi sądowe - później również administracyjne
podkomorzy, sędzia ziemski - urzędy dygnitarskie (podobnie, jak powyższe)
przy ich obsadzie król zasięgał opinii rady panów ziemi
inne urzędy - honorowe
chorąży, wojski, podsędek, pisarz ziemski
szlachta przedstawiała…
…: szlachta prawo polskie (ziemskie), duchowni prawo kanoniczne, mieszczanie prawo niemieckie: lubeckie, chełmińskie, magdeburskie, chłopi prawo ziemskie potem wiejskie
sądy szlacheckie - sąd ziemski, sąd podkomorski, sąd grodzki (system przetrwał aż do reform sejmu 4letniego)
SĄD ZIEMSKI:
- uznawany przez szlachtę za najważniejszy dla swojego stanu, - orzekał w większości spraw karnych i cywilnych szlachty…
…, rozpatrywał sprawy ważniejsze i sprawy przesłane mu przez sąd ziemski, zbierał się trzy razy w roku, W Wielkopolsce: starosta, asesorowie: wojewoda i kasztelanowie, W Małopolsce: wojewoda jako przewodniczący, w obu terytoriach dodatkowo sędzia, podsędek i pisarze
SĄD SEJMIKOWY: po zamarciu sądów wiecowych, orzekali w nich dygnitarze ziemscy, sędzia i podsędek pod przewodnictwem wojewody i w obecności ogółu…
… - w czasach demokracji szlacheckiej, sądził podczas zjazdu sejmu, o sprawach rozpatrywanych decyduje monarcha, asesorami króla są członkowie rady królewskiej, jego wyroki stawały się precedensami
- sędziowie sądu monarszego - mieli bojaźń bożą, prawdomówność, mądrość, roztropność, stateczność, powagę, sądzi według prawa pisanego
- przeszkody w byciu sędzią - niemowa, ślepy, głuchy, chory umysłowo, mniej…
… szlachty
SĄD OPRAWCY: justycjariusz-oprawca ścigał szczególnie groźnych przestępców, chwytał ich, przeprowadzał śledztwo i odbywał sąd, istniało to tylko w Małopolsce, postępowanie arbitralne, sąd zniesiono przywilejem czerwińskim (szlachta sądzona wg prawa pisanego)
SĄD KOŚCIELNY / DUCHOWNY: sąd oficjalny, opierał się na prawie kanonicznym, sądził w sporach między suchownymi i również między osobami…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)