USŁUGI: CHARAKTERYSTYKA I TRANSAKCJE MIĘDZYNARODOWE
1. Wprowadzenie. Niedoceniane i kontrowersyjne usługi
Gospodarka światowa jest, i to od dość dawna, gospodarką usługową. W połowie lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia z sektora usług pochodziło około 52-55% światowego PKB (World Bank 1986, s. 23) a obecnie jest to ponad dwie trzecie produktu światowego (WTO 2006a, s. 7). Udział tego sektora w produkcji ciągle rośnie. Dzieje się tak dlatego, ponieważ istnieje pozytywny związek między poziomem rozwoju gospodarczego a rolą usług w gospodarce. W krajach o najniższym poziomie dochodu usługi generują 45% PKB. W krajach OECD udział usług wynosi już ponad 70% - zarówno w produkcji, jak i zatrudnieniu. Mimo że ten fakt jest powszechnie znany, usługom nie poświęcano wiele uwagi w literaturze dotyczącej wzrostu gospodarczego i rozwoju. Rola usług w gospodarce pozostaje często niedoceniana i z trudem przebija się do analizy ekonomicznej, statystyki gospodarczej i świadomości polityków gospodarczych. Ci ostatni, również w Polsce, choć otoczeni są usługami, wydają się żyć w świecie dóbr materialnych - komputerów, samochodów, maszyn itp. Pytani o priorytety rozwoju gospodarczego, rzadko, jeśli w ogóle, wymieniają usługi. Zdarza się, że wyrażają pogląd, jak to miało niedawno miejsce w Polsce, że usługi, np. centra handlowe, nie wnoszą nic do rozwoju gospodarczego.
Polska nie jest pod tym względem odosobniona. W Stanach Zjednoczonych, kraju o najbardziej zaawansowanej gospodarce usługowej na świecie, jeszcze nie tak dawno temu miała miejsce poważna dyskusja, poddająca w wątpliwość przydatność usług jako bazy rozwoju gospodarczego. Usługi były widziane przez wielu jako „nieproduktywne”, „nieprogresywne” i stwarzające nacisk na obniżanie płac (symbolem była sieć restauracji McDonalds'a). Bito na alarm, że gospodarka amerykańska jest „opróżniana” (hollowing out) z dobrych miejsc pracy w przemyśle przetwórczym, które są przenoszone do krajów o niskich kosztach produkcji. W opisie dziennikarskim, jak zwykle grubo przesadzonym, Ameryka miała stać się miejscem produkcji hamburgerów i sprzedaży w wielkich centrach handlowych dóbr materialnych produkowanych w innych krajach. Podobne obawy były również powszechne Europie i Japonii, co obrazuje następujący cytat:
„Tylko przemysł przetwórczy może tworzyć realny dobrobyt i właściwe miejsca pracy - jest zawołaniem bojowym wielu biznesmenów i polityków w Ameryce, Europie i Japonii. Obawiają się oni, że spadek udziału przemysłu przetwórczego w PKB ich krajów zapowiada nieodwracalny upadek ekonomiczny, jeśli rządy nie wkroczą do akcji z polityką przemysłową. Pogląd, że przemysł jest solidny i prawdziwy, a usługi pasożytnicze i efemeryczne jest tak rozpowszechniony, że przenika do codziennej konwersacji” (
(…)
… i omówienie wynikających z tego konsekwencji dla sposobów, w jakich usługi biorą udział w wymianie międzynarodowej a także dla statystyki transakcji usługowych. Jak ta wymiana jest mierzona i odzwierciedlona w statystykach międzynarodowych i krajowych? W dalszej części przedstawiona została rola usług w handlu i strumieniach bezpośrednich inwestycji zagranicznych, a także proporcje między głównymi…
… korporacji transnarodowych (KTN). Jej głównym przejawem i najczęściej używaną miarą są bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ). Handel światowy, choć rośnie szybko i jest nadal ważny, stracił rolę głównego spoiwa gospodarki światowej. BIZ i handel są jednak ściśle ze sobą związane i duża część handlu światowego jest handlem KTN i ich filii zagranicznych (Zimny 2004, s. 149-151). Internacjonalizacja usług…
…, nie jest w ogóle przedmiotem handlu lub jest w nim w niewielkim stopniu. Administracja publiczna i obronność z natury rzeczy nie mają charakteru komercyjnego i ani wewnątrz krajów, ani w skali międzynarodowej nie są przedmiotem handlu. Oświata i szkolnictwo a także usługi zdrowotne mają również na ogół charakter krajowy, chociaż ostatnio stają się przedmiotem handlu i bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ…
… w eksporcie Holandii, Arabii Saudyjskiej, Argentyny i Singapuru. Uogólniając, kraje rozwinięte mają znacznie bardziej zdywersyfikowaną strukturę eksportu niż kraje rozwijające się. 5.2. Rola usług w bezpośrednich inwestycjach zagranicznych
W odróżnieniu od handlu, rola usług w BIZ jest bardzo duża i od kilku dziesięcioleci systematycznie rośnie. Jeszcze w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia światowy…
… sieci. Przykładem są filie finansowe w rajach podatkowych lub krajach oferujących niższe podatki czy też rejestrowanie statków w krajach tzw. „wygodnych flag”. Mogą one zwiększać BIZ w usługach (i BIZ w ogóle) uczestniczących krajów przyjmujących i krajów pochodzenia o dziesiątki a nawet setki miliardów dolarów, mimo że celem tych „BIZ” nie jest produkcja usług w kraju „przyjmującym”. Dane o BIZ…
… finalne, jak i dobra pośrednie. Niektóre są wysoce kapitałochłonne i skomplikowane technologicznie (np. usługi telekomunikacyjne czy oprogramowanie komputerowe) inne zaś są stosunkowo proste i pracochłonne (np. fast food czy usługi fryzjerskie czy sprzątania). Wedug powszechnie stosowanego systemu obliczania dochodu narodowego, najważniejsze branże sektora usług to transport, komunikacja, handel hurtowy…
… zauważyć, że do wartości BIZ zalicza się tylko ten udział, a nie całą wartość kapitału filii). Tymczasem w takich branżach usługowych jak hotelarstwo, restauracje i fast-food, wynajem samochodów i handel detaliczny, kontrola i zarządzanie filiami zagranicznymi odbywa się często na podstawie kontraktów menadżerskich z właścicielami (którymi są, zwłaszcza w krajach rozwiniętych, zazwyczaj inwestorzy lokalni…
… Minister Finansów, Teresy Lubińskiej, dla „Financial Times” z 5-6 listopada 2005.
Według krytyków usług, rosnąca rola usług w PKB nie była wynikiem wzrostu ich produkcji lecz zjawiskiem statystycznym, wynikającym z eksternalizacji: usług produkowano tyle samo co przedtem, ale ich udział w PKB wzrósł, bo były produkowane przez inne przedsiębiorstwa. Jest to prawda ale tylko częściowa. Udział usług wzrasta…
… pieniędzy, wymiana walut, sprzedaż akcji, reasekuracja) ma charakter międzynarodowy i ich wymiana przypomina klasyczny handel (nie wymagają one przemieszczania się konsumenta lub producenta przez granicę). Rewolucja teleinformatyczna znacznie zwiększyła „transportowalność” usług poza granice. Istotą teleinformatyki - połączenia komputerów z telekomunikacją - jest przetwarzanie informacji w postaci liczb…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)