SPOŁECZNA NAUKA KOŚCIOŁA, poglądy na temat moralnego i rel. aspektu życia społ., gosp. i polit. oparte na chrześc. koncepcji człowieka i społeczeństwa, stanowiące część doktryny chrześc., zwł. w katolicyzmie; społeczna nauka kościoła obejmuje nauczanie społ. Kościoła (dokumenty kośc.) i katol. naukę społ. (refleksję teoret.). Katolicka nauka społ. to przede wszystkim katol. (a szerzej chrześc.) etyka społ.; ponieważ formułując normy i oceny społ.-etyczne stosuje również uzasadnienia teol., bywa zaliczana do nauk teol.; jej ustalenia są wykorzystywane w znacznej mierze w nauczaniu Kościoła. Nie jest jednak ona wyłącznie komentarzem do nauczania społ. Kościoła, choć nawiązuje do tego nauczania, rozwija je i traktuje co najmniej jako kryterium negatywne swych ustaleń. Jako etyka podejmuje pytania o powinności i wartości moralne w życiu społ.; odwołując się do argumentów rozumowych, wskazuje moralne reguły postępowania dla osób-uczestników życia społ., dążących do realizacji dobra wspólnego; jej przedmiotem są i powinności osoby względem grupy, i porządek strukturalny instytucji i systemów społecznych. W celu uzyskania odpowiedzi na pytania etyczne, katol. nauka społ. korzysta też z badań innych nauk: socjologii, psychologii, ekonomii, politologii, prawa, historii. W aspekcie filozoficznym katol. nauka społ. stoi na gruncie ontologicznego obiektywizmu. W swej deontologicznej wersji głosi on realne istnienie ugruntowanej w naturze człowieka powinności, zaś w wersji aksjologicznej uznaje, że integralną częścią składową rzeczywistości społ. są obiektywne wartości. Bez metafizycznych wypowiedzi o istocie (naturze) człowieka i społeczeństwa utraciłaby punkt odniesienia, dlatego w swych ostatecznych uzasadnieniach jest metafizyczną antropologią moralności społ.; przyjmuje przy tym personalistyczną koncepcję człowieka ( personalizm). Naturalną prawdę o człowieku określa także w relacji do Boga; ostatecznych racji faktów społ. szuka zatem w chrześc. Objawieniu, elementy poznania naturalnego i oświeconego wiarą odwołują się do wspólnej podstawy ontologicznej: jest nią społ. natura człowieka lub podkreślając wymiar aksjologiczny godność osoby ludzkiej. W nawiązaniu do chrześc. antropologii filoz. i teologicznej katol. nauka społ. wypracowuje odpowiednie zasady społ.: personalizmu (służba osobom), dobra wspólnego, solidarności, pomocniczości ( zasada pomocniczości). Ujmuje je jako kryteria prawidłowego funkcjonowania danej społeczności, a także jako zasady prakt. umożliwiające odkrycie konkretnych norm życia społ. i dyrektyw działania. Funkcję zasad społ. pełnią też równoważnie wartości podstawowe, jak: prawda, sprawiedliwość, miłość, wolność, na których z kolei opierają się prawa człowieka. Rzeczywistość empiryczna zostaje skonfrontowana z tymi zasadami, wartościami, celami i normami; są one punktami orientacyjnymi czy drogowskazami dla bardziej szczegółowych, indywidualnych i zbiorowych rozstrzygnięć. Katolicka nauka społ. nie przedkłada jednak szczegółowych programów społ.-gosp. i polit.; krytycznie oceniając skrajnie indywidualistyczne i kolektywistyczne rozwiązania systemowe, sama nie jest i nie chce być trzecią drogą. Konkretyzacja polit. winna stanowić przedmiot namysłu chrześc. ruchu społ.; teoria społ. i ruch społ. katolików świeckich ( Chrześcijańska Demokracja) wzajemnie się inspirują. Katolicka nauka społ. jako dyscyplina nauk. ukształtowała się w kontekście sporów społeczników katol. wokół sposobów sprostania XIX-wiecznej tzw. kwestii robotniczej. W końcu XX w. katalog jej tematów jest dużo obszerniejszy: tradycyjne zagadnienia małżeństwa i rodziny, samorządności, sprawiedliwego porządku gosp. i polit., relacji między pracą i kapitałem (w tym bezrobocia, miejsca i roli związków zaw., uczestnictwa pracowników w zarządzaniu, zyskach i własności oraz w ogóle upowszechnienie własności), a także reformy rolnictwa, pokoju wewn. i zewn., sprawiedliwości w międzynar. stosunkach gosp.; nowe kwestie: prawa człowieka, wyzwolenia w różnych jego aspektach; dysproporcje rozwoju gosp., inflacja, zadłużenia międzynar., nowe formy ubóstwa, cywilizacja konsumpcyjna; problematyka ekol. i demograficzna, wzrost i jego granice; nowe techniki i technologie (rewolucja elektron., techniki komputerowe, nowe środki komunikacji społ., inżynieria genet.) oraz problemy bioetyczne czy w ogóle walka między kulturą życia a kulturą śmierci (przerywanie ciąży, eutanazja); procesy sekularyzacji oraz różne ruchy społ., np. feministyczny, tzw. ruchy alternatywne ( subkultura), nowe ruchy rel. i kulty (sekty); procesy transformacji po załamaniu się systemu komunist., procesy integracji eur., odbudowy gospodarki rynkowej, społeczeństwa obywatelskiego i demokr. państwa prawa; upadek autorytetów, neonacjonalizm, migracje, pluralizm światopoglądowy i rel., tożsamość nar. i kulturowa.
(…)
… i kompetencją świeckich chrześcijan; realizuje on swą misję nauczycielską i profetyczną w sprawach społ. w różnych formach; są to dokumenty soborowe (np. konstytucja Gaudium et spes Soboru Watykańskiego II), papieskie encykliki, adhortacje, listy apostolskie i przemówienia, dokumenty kongregacji Stolicy Apostolskiej (np. instrukcje Kongregacji Nauki Wiary O niektórych aspektach teologii wyzwolenia 1984…
…), czyli szkołą z Liege. Stanowisko katolicyzmu społ. rozwijała dalej tzw. szkoła pokoju zw. też szkołą reformy społ. (F. Le Play). Tradycję tę kontynuowały: Unia Fryburska (międzynar. zespół kierowany przez kard. L. Jacobiniego i kard. G. Mermilloda), która wywarła wpływ na ostateczny kształt encykliki Rerum novarum; Unia Mechlińska (powołana z inicjatywy kard. D. Merciera) podejmująca próby kodyfikacji tez…
…) Benedykta XIV; podejmująca ocenę nowych kierunków ideologicznych i społ.-gosp. Quanta cura (1863) Piusa IX wraz z Syllabusem; seria encyklik Leona XIII, poświęcona problemom społ. 2. poł. XIX w.: Immortale Dei (1885), Libertas (1888), Sapientiae Christianae (1890), Rerum novarum (1891), Graves de communi (1901). Encyklika Rerum novarum , zw. wielką kartą nauczania społ. Kościoła, poświęcona położeniu…
….; list apostolski Octogesima adveniens (1971) Pawła VI oraz 2 encykliki Jana Pawła II: Laborem exercens (1981) i Centesimus annus (1991); pierwsza została poświęcona kluczowemu dla kwestii społ. problemowi pracy, druga w stulecie Rerum novarum proponuje odczytanie jej na nowo w kontekście upadku realnego socjalizmu. Inne społ. encykliki ostatnich papieży dotyczą aktualnych w danym czasie problemów bądź…
…. Normatywne zalecenia i wskazania, apele pastoralne, a nawet projekty programów społ. stanowią pomoc orientacyjną dla czynnych społecznie i politycznie chrześcijan i wszystkich ludzi dobrej woli; nauczanie społ. Kościoła tym samym nie podlega partyjno-polit. zawłaszczeniu. W Polsce rozwój katol. myśli i ruchu społ. zaznaczył się dopiero w okresie recepcji encykliki Rerum novarum, kiedy działalność społ…
… i J. Zabłockiego Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społ. (ODiSS) publikuje dokumenty nauczania społ. Kościoła oraz prace z zakresu katol. nauk społecznych. W Papieskiej Akad. Teol. w Krakowie oraz UJ filozofię wartości, etykę polit., etykę pracy i solidarności rozwija J. Tischner. Na szczególną uwagę zasługuje dorobek nauk. z zakresu etyki filoz. i społ. K. Wojtyły (KUL), który jako papież Jan Paweł II podkreśla personalistyczny wymiar nauczania społ. Kościoła; nauka Jana Pawła II o naturalnej i nadprzyrodzonej godności osoby ludzkiej oraz o wynikających z niej prawach człowieka (zwł. prawa do życia i do wolności) wyrosła z doświadczenia permanentnego ich naruszania w ustroju totalitarnym. Cz. STRZESZEWSKI Katolicka nauka społeczna, Warszawa 1985; A. KLOSE Katolicka nauka społeczna. Jej prawa…
… nauczania społ. są zawarte w oświadczeniach i komunikatach konferencji episkopatów krajowych, listach pasterskich biskupów diecezjalnych, dokumentach synodów krajowych i diecezjalnych oraz poszczególnych komisji episkopatu, a także różnych gremiów powoływanych przez konferencje biskupów poszczególnych krajów; w Polsce na uwagę zasługują dokumenty Prymasowskiej Rady Społecznej. Początków nauczania społ…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)