Procesy egzogeniczne
Wstęp
Źródło procesów egzogenicznych tkwi poza wnętrzem Ziemi. Powodują je siły takie jak: energia słoneczna, atmosfera np. wiatr, hydrosfera np. rzeki, lodowce, fale morskie i biosfera. Zaliczamy do nich: wietrzenie, ruchy masowe oraz erozję, transport i akumulację.
Wietrzenie:
W strefie wietrzenia skały podlegają rozpadowi i rozkładowi pod wpływem oddziaływania czynników fizycznych, chemicznych i organicznych. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje wietrzenia: fizyczne (mechaniczne) i chemiczne (czasami wyróżnia się oddzielnie wietrzenie organiczne): Wietrzenie fizyczne polega na mechanicznym niszczeniu skał wskutek oddziaływania promieni słonecznych i zmian temperatury powietrza (wietrzenie insolacyjne, np. na pustyni), zamarzania i rozmarzania wody w szczelinach skalnych (wietrzenie mrozowe np. w górach i na obszarach polarnych), mechanicznego oddziaływania na skały roślin, zwierząt oraz człowieka poprzez budowę, m.in. tuneli, dróg itp. Wietrzenie fizyczne prowadzi do powstania ostrokrawędzistych pokryw zwietrzelinowych (gołoborzy np. w Górach Świętokrzyskich),
Wietrzenie chemiczne polega na rozpadzie i rozkładzie skał pod wpływem wody zawierającej rozpuszczone gazy (dwutlenek węgla, tlen) bądź kwasy organiczne. W procesie wietrzenia chemicznego biorą też udział organizmy żywe, w tym bakterie oraz mchy i porosty, które osiedlają się na nagiej skale, rozkładają ją i przygotowują podłoże roślinom wyższym. Do zintensyfikowania tych procesów przyczynia się także człowiek poprzez zwiększenie ilości m.in. dwutlenku węgla czy tlenków siarki w atmosferze. Prowadzi to, m.in. do powstawania kwaśnych opadów, wchodzących w reakcje ze skałami. Procesy wietrzenia przebiegają różnie w różnych klimatach: w klimatach suchych i chłodnych najintensywniej przebiegają procesy wietrzenia mechanicznego, zaś w wilgotnych większe znaczenie ma wietrzenie chemiczne.
Ruchy masowe:
Ruchy masowe polegają na przemieszczaniu się mas skalnych (zwietrzeliny) w obrębie stoków pod wpływem oddziaływania siły ciężkości. Na stokach równoważy się siła ściągająca oraz siła tarcia i spoistości skały. Jakiekolwiek zaburzenie tej równowagi, np. w wyniku podcięcia stoku przez człowieka przy budowie drogi, ulewnych opadów, trzęsienia ziemi, wywołuje powstawanie ruchów masowych. Charakter i przebieg ruchów masowych zależy od: nachylenia stoku, budowy podłoża, spoistości skał, warunków klimatycznych. Do ruchów masowych zaliczamy: osuwanie, obrywanie, spływanie, spełzywanie. Osuwanie występuje najczęściej i powoduje największe skutki. Jest to szybki proces przemieszczania się materiałów po stoku, np. w wyniku trzęsienia ziemi, Obrywanie występuje na stromych, prawie pionowych ścianach i jest gwałtowną formą ruchów masowych. Występuje często w miejscach podcięcia stoków podczas budowy dróg w górach,
(…)
… do powstawania kos, mierzei i zalewów (np. Mierzeja Wiślana i Zalew Wiślany).
Rzeźbotwórcza działalność lodowców i lądolodów - została opisana przy temacie „Lodowce i lądolody na kuli ziemskiej”, lekcja 2.
Pytania kontrolne:
Na koniec, proponuję wszystkim rozwiązać krótki test podsumowujący omawiane zagadnienia. Odpowiedzi zostaną dołączone do kolejnej prezentacji.
Test - procesy egzogeniczne
Odpowiedz…
… niszcząca rzeki polega na: pogłębianiu koryta poprzez wyrywanie okruchów skalnych z dna i brzegów oraz poprzez tarcie tym materiałem o dno - erozja wgłębna, na powiększaniu misy źródłowej i cofaniu się progów bystrzy i wodospadów - erozja wsteczna oraz na podcinaniu brzegów rzeki - erozja boczna (od strony nurtu brzeg jest niszczony - brzeg wklęsły, po przeciwnej stronie budowany - brzeg wypukły). W wyniku erozji bocznej rzeka zaczyna meandrować, powstają meandry (zakola), a także jeziora zakolowe (czyli starorzecza),
działalność transportująca polega na przenoszeniu materiału przez toczenie, poślizg, ruch skokowy, czy w postaci zawiesiny,
działalność budująca polega na: okresowym gromadzeniu materiału w obrębie koryta rzecznego, w wyniku czego powstają: mielizny, łachy oraz trwałym gromadzeniu osadów…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)