wykład - obowiązywanie prawa

OBOWIĄZYWANIE PRAWA.
1. Pojęcie obowiązywania prawa.
a) w ujęciu aksjologicznym: obowiązują jedynie normy zgodne z podstawowymi wartościami lub normami moralnymi, inne to tylko ustawowe bezprawie; większym uznaniem cieszy się umiarkowane podejście uznające obowiązywanie aksjologiczne jako pomocnicze w stosunku do ujęcia formalnego,
b) realistyczne (socjologiczne, behawioralne) obowiązywanie prawa: występowanie w masowej skali zjawiska zgodności zachowań adresatów norm z tymi normami, norma nie obowiązuje jeśli stwierdzi się masowe zachowania niezgodne z dyspozycjami norm lub niestosowanie sankcji przez kompetentne organy (desuetudo, czyli odwyknienie - długotrwałe nieprzestrzeganie lub niestosowanie normy, nie dotyczy przepisów),
c) formalne (tetyczne) obowiązywanie prawa: norma (przepis) obowiązuje, gdy została właściwie ustanowiona (przez kompetentny organ i we właściwym trybie) i ogłoszona, nie zawiera sprzeczności, które nie mogą być usunięte za pomocą reguł kolizyjnych, nie została uchylona ani uznana za sprzeczną z innymi aktami normatywnymi przez Trybunał Konstytucyjny.
2. Obowiązywanie prawa w przestrzeni i czasie.
Co do zasady prawo (wewnątrzkrajowe) obowiązuje na całym terytorium państwa, którego władze je ustanowiły lub sankcjonują (w przypadku prawa zwyczajowego); może też obowiązywać na części terytorium (prawo miejscowe); obowiązuje zasada terytorialności - osoba znajdująca się na terytorium danego kraju podlega jego jurysdykcji (wyjątkiem jest np. personel dyplomatyczny); elementem prawa wewnętrznego po ratyfikacji stają się postanowienia umów międzynarodowych, niekiedy też dopuszcza się stosowanie na ter. danego kraju prawa obcego (zasada osobowości), specyficzny charakter ma prawo wspólnotowe, prawo obowiązuje od momentu, który wyznaczy ustawodawca, nie wcześniej niż od dnia opublikowania (w Polsce zwykle po 14 dniach od promulgacji); czas dzielący opublikowanie od wejścia w życie to vocatio legis; w wyjątkowych okolicznościach legislator dopuszcza retroakcję (gdy prawo wiąże się z nagrodami lub korzyściami); z reguły prawo obowiązuje bezterminowo, wyjątkiem jest np. ustawa budżetowa; koniec obowiązywania normy może nastąpić w wyniku przepisów derogacyjnych, desuetudo czy zasady lex posterior derogat legi priori. ... zobacz całą notatkę