Fragment notatki:
Mgr. Tomasz Serwach
Gospodarka światowa
Ćwiczenia XI – Migracje międzynarodowe
1. Migracje międzynarodowe.
Migracje - to przemieszczenia ludności związane ze zmianą miejsca zamieszkania (pobytu stałego lub czasowego) połączone z przekroczeniem
granicy administracyjnej jednostki terytorialnej.
a)
Rodzaje migracji międzynarodowych:
b)
Ze względu na obszar migracji:
Migracje zewnętrzne to przemieszczenia poza obszar pewnego obszaru najczęściej zdefiniowanego, jako
państwo.
Migracje wewnętrzne to przemieszczenia w ramach pewnego obszaru, najczęściej państwa.
Ze względu na długość trwania pobytu:
Krótkookresowe – pobyt czasowy trwający od 3 do 12 miesięcy
Długookresowe – pobyt czasowy trwający co najmniej 12 miesięcy oraz zamieszkanie na stałe
Ze względu na charakter pobytu:
Migracje trwałe
Migracje czasowe
Tendencje w zakresie migracji międzynarodowych:
Na podstawie analiz tendencji migracyjnych, Stephen Castels wyróżnił cztery tendencje, które będą kształtowały wzory migracji w
najbliższym czasie:
Nasilenie – migracje będą liczniejsze niż kiedykolwiek przedtem;
Zróżnicowanie – brak możliwości określenia konkretnych fal migracji (np. emigracja zarobkowa), imigranci będą należeć do
bardzo różnych grup społecznych i etnicznych;
Globalizacja – migracje stopniowo obejmą cały świat, wiele krajów będzie źródłem i celem migrantów;
Feminizacja – większość migrantów będą stanowiły kobiety.
c)
Przyczyny migracji (teorie):
Teorie makroekonomiczne:
1. Model grawitacyjny
Jednym z założeń teorii grawitacji jest to, że w przestrzeni istnieje wiele ośrodków wzajemnie na siebie oddziaływujących i
nie można związków pomiędzy dwoma obiektami analizować w oderwaniu od pozostałych. Teoria ta zakłada również, iż
„oczekiwana wielkość migracji pomiędzy dwoma ośrodkami jest wprost proporcjonalna do iloczynu liczb ich mieszkańców,
a odwrotnie proporcjonalna do kwadratu odległości między nimi. Choć teoria grawitacji nie wyjaśnia motywów migracji,
ani nie opisuje jej skutków, to badania wykorzystujące założenia tej teorii dość dobrze opisują wielkości przepływów
pomiędzy miejscami migracji.
2. Teoria dualnego rynku pracy
Zakłada permanentny niedobór rąk do pracy w krajach o wysokim poziomie rozwoju, z uwagi na występowanie miejsc
pracy, których nie chcą obejmować obywatele tych krajów, gdyż są niskopłatne, czasem niebezpieczne, nie wymagają
wysokich kwalifikacji, natomiast zatrudnienie imigrantów nie powoduje wzrostu stopy bezrobocia w kraju przyjmującym (z
uwagi na powyższe założenia), lecz wpływa na stabilizację jego gospodarki. Teoria ta krytykowana jest za to, że uwzględnia
wyłącznie uwarunkowania ekonomiczne, a pomija np. polityczne, a także za niemożność wyjaśnienia przepływów ludności
pomiędzy krajami o podobnym poziomie rozwoju gospodarczego.
3. Teoria systemu światowego
Jako przyczynę migracji upatruje potrzebę dalszego rozwoju krajów lepiej rozwiniętych, a nie różnicę poziomu płac.
4. Teoria przeszkód pośrednich (push-pull)Zgodnie z nią wielkość przepływu migrantów to funkcja czynników wypychających ( push) i przyciągających
( pull ) właściwych regionom zaangażowanym w migracje. Dodatkowo istnieją tak zwane przeszkody pośrednie (intervening
obstacles). Mogą one, w zależności od sytuacji, mieć albo niewielkie albo wręcz decydujące znaczenie, często
uniemożliwiając mobilność. Przykładem „push-pull theory” jest zróżnicowanie płac w miejscowości docelowej i
miejscowości pochodzenia imigranta.
Teorie mikroekonomiczne
1. Nowa ekonomiczna teoria migracji
Zachowuje założenie racjonalności decyzji o podjęciu migracji, jednak podstawową jednostką rozważań nie jest pojedynczy
człowiek lecz grupa ludzi – zwykle gospodarstwo domowe. Głównym celem gospodarstwa domowego nie jest
maksymalizacja zysku, ale minimalizacja ryzyka, który można osiągnąć poprzez dywersyfikację dochodów rodziny, między
innymi poprzez podejmowanie pracy przez niektórych jej członków w oddaleniu od miejsca zamieszkania. Zakłada ponadto,
że im lepiej przedstawia się sytuacja gospodarstwa na tle grup odniesienia (np. sąsiadów), tym mniejsza skłonność do
migracji. Dlatego społeczeństwa o dużym zróżnicowaniu poziomu życia wykazują większą skłonność do migracji. Może ona
dobrze objaśniać migracje w krajach o niskim poziomie rozwoju, a także migracje pomiędzy obszarami o podobnych
poziomach życia.
2.
3.
d)
Zjawisko relatywnej deprywacji
Podstawą powyższej koncepcji jest zjawisko relatywnej deprywacji, według którego satysfakcja danej jednostki z
osiągniętego dochodu nie jest jedynie funkcją jej własnego dochodu, ale również funkcją rozkładu dochodów innych osób
w danej grupie odniesienia. zróżnicowanie stawek płac nie jest koniecznym warunkiem wystąpienia migracji zarobkowej, a
dochód nie powinien być analizowany w kategoriach absolutnych. Dodatkowo w kreacji strumieni migracyjnych duże
znaczenie odgrywają niedoskonałości rynkowe, dlatego też instytucje rządowe chociaż mają ograniczone możliwości
bezpośredniego wpływania na skalę i formy migracji, mogą na nią wpływać w sposób pośredni np. poprzez działania
mające na celu zmniejszanie dysproporcji dochodowych oraz poprawę jakości instytucji kredytowych.
Teoria skumulowanej przyczynowości
Wskazującą na indywidualny, racjonalny rachunek kosztów i korzyści oraz odpowiedni dodatni efekt netto migracji jako
warunki konieczne przepływu siły roboczej. Źródeł migracji powinno się szukać w różnych okolicznościach, gdyż migracje
międzynarodowe mają swój początek w transformacji społecznej, ekonomicznej, kulturowej bądź politycznej, która
towarzyszy penetracji społeczeństw nierynkowych (prorynkowych) przez rynkowe (rynki kapitalistyczne), a także migracja
międzynarodowa nie jest wynikiem braku rozwoju ekonomicznego, ale wręcz przeciwnie wynika z tego rozwoju.
Podobieństwa/różnice fal globalizacji w zakresie migracji międzynarodowych
Wielu obserwatorów zjawisk globalnych nie ma wątpliwości o istnieniu związku pomiędzy globalizacją i migracjami. Miałyby
o tym świadczyć takie procesy, jak: niedawny upadek dwubiegunowego układu politycznego na Ziemi co umożliwiło migracje przez
granice wcześniej właściwie zamknięte, nasilanie się wielokulturowości lub otwartości kulturowej w wielu społeczeństwach,
obniżanie się bariery technicznej i ekonomicznej w przemieszczaniu wielkich mas ludzi na dowolne odległości, otwarcie lub wzrost
otwartości wielu gospodarek narodowych, standaryzacja produktów i kwalifikacji zawodowych w skali międzynarodowej, itp.
Zgodnie z neoklasyczną teorią migracji- siła robocza przepływa z obszaru względnie obfitego w pracę, gdzie w związku z tym
płace są stosunkowo niskie do obszaru względnie obfitego w kapitał, gdzie w związku z tym płace są stosunkowo wysokie. Migracje
ustają w momencie, gdy różnice w płacach stają się niewielkie, zbliżone do kosztu wędrówki. Są zatem instrumentem alokacji siły
roboczej oraz równoważnia rynku pracy (i stawek płac). Wygasaniu migracji sprzyja dodatkowo, zgodnie z teorią Heckschera- Ohlina,
liberalizacja handlu, ponieważ wówczas kierunek przepływu towarów (i kapitału) prowadzi do wyrównywania się wynagrodzeń pracy
i kapitału w skali międzynarodowej.
Wzrost tempa przepływu informacji, zapoczątkowany w XIX wieku, oraz względne otwarcie się granic państw i spadek
kosztów przemieszczania się wywołał falę migracji o niespotykanej wcześniej skali. Pomiędzy rokiem 1820 i 1920 do Nowego Świata
wyemigrowało około 60 milionów Europejczyków, emigracje wewnątrz Europy osiągnęły porównywalną skalę. Ze względu na
wysokie koszty migracji, w krajach bardzo biednych poziom powiązanych z globalizacją emigracji zarobkowych może się utrzymywać
na niskim poziomie pomimo znaczących różnic w wysokościach płac realnych między miejscem emigracji i imigracji. Na niski poziom
emigracji z kraju zacofanego może wpływać również pułapka ubóstwa, opisana na przykładzie Irlandii w okresie głodu w latach 1840.
Zbyt wysoki koszt emigracji spowodował, że emigracja z najbiedniejszych prowincji Irlandii była niższa niż w bogatszych
prowincjach. Pułapka ubóstwa powoduje, że nawet stosunkowa łatwość techniczna w przekraczaniu granic nie powoduje
gwałtownego wzrostu migracji do atrakcyjnych ekonomicznie państw dla migrantów, ponieważ koszty migracji są zbyt wysokie.
Jednak zarówno XIX- jak i XX-wieczne doświadczenia pokazują, że to ograniczenie migracji jest pokonywane dzięki formowaniu się i
funkcjonowaniu transnarodowych przestrzeni społecznych. Współcześnie migracje są coraz łatwiejsze dzięki relatywnemu spadkowi
kosztów podróży i wzrostowi ich dostępności.
Już w XIX wieku globalizacja rozumiana jako otwarcie rynków pracy uruchomiła procesy migracyjne na ogromną skalę.
Przepływy ogromnych rzesz niewykwalifikowanych pracowników przyczyniły się do rozkwitu gospodarek Nowego Świata i najlepiej
rozwiniętych gospodarek europejskich, w których rozwijający się przemysł pracochłonny. Pomogły też rozwiązać wiele problemów
krajów europejskich peryferii, dzięki odpływowi zbędnej ludności ze wsi (ograniczenie zjawiska ukrytego bezrobocia) oraz powrotnym
transferom pieniędzy i technologii. Skala tych migracji niosła ze sobą również bezprecedensowe konsekwencje społeczne i kulturowe.
W XX wieku skala migracji zarobkowych jeszcze wzrosła, przede wszystkim dlatego, że objęły one zupełnie nowe obszary,
zwłaszcza Azję i Afrykę. Jednak przez znaczną część XX wieku istniały czynniki ograniczające i spowalniające proces globalizacji oraz
związane z nim migracje. Należały do nich wojny światowe, długie okresy depresji gospodarczej, a zwłaszcza podział świata na dwa
bieguny polityczno-gospodarcze. Można jednak powiedzieć, że procesy migracyjne nasilały się wraz z nabieraniem tempa przez
globalizację, a czynniki które wpływały na europejskie migracje w XIX wieku pozostawały bez zmian: różnice w poziomie płac realnych
i warunkach życia, popyt na cudzoziemską siłę roboczą oraz sieci migracyjne zwiększały tempo emigracji do zamożnych, pułapka
ubóstwa je ograniczała.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)