Metafizyczno-dialektyczny składnik myśli platońskiej
„Drugie żeglowanie” jako przejście od fizycznych badań presokratyków do poziomu metafizycznego
Dialog „Fedon” stanowi pierwsze racjonalne przedstawienie i uzasadnienie istnienia rzeczywistości ponadzmysłowej i transcendentnej. Najważniejsze kwestie metafizyczne i możliwości ich rozwiązania wiążą się ściśle z problemami powstawania, ginięcia i bytowania rzeczy, polegają na wyodrębnieniu przyczyny, która stoi u ich podstaw. Dlaczego rzeczy powstają, giną, istnieją? Platon przyznaje ustami Sokratesa, że kiedyś, wychodząc od tych problemów, starał się zdobyć mądrość opartą na filozofii przyrody. Okazało się, że w przypadku tych badań, metody physis zupełnie zawiodły - to, co wydawało się jasne, uległo zaciemnieniu. Przekonanie osiągnięte na kruchych, naturalistycznych podstawach nie jest więc w stanie wytłumaczyć rzeczy w sposób adekwatny.
Zanim Platon podjął nowy typ badań, który prowadził do rozwiązania poruszonych problemów, sprawdził wartość koncepcji umysłu Anaksagorasa. Anaksagoras miał rację, twierdząc, że umysł jest przyczyną wszystkiego. Nie potrafił jednak tego twierdzenia adekwatnie podbudować ani spójnie przedstawić, gdyż nie pozwalała na to metoda filozofii przyrody, którą obrał. Platon zakłada strukturalne powiązanie Umysłu z Dobrem, w związku z czym uznaje dobro za warunek powstawania, ginięcia i bytowania rzeczy. Anaksagoras zawiódł, gdyż nie wyjaśnił, jaka jest struktura różnych zjawisk ze względu na to, co najlepsze, nie wiedział także, czym to, co najlepsze jest. To nie elementy fizyczne są prawdziwą przyczyną wszechświata - dlatego trzeba znaleźć inny wymiar, który dostarczy nam wiedzy o „prawdziwej przyczynie”. Jest to wymiar tego, co inteligibilne, który można osiągnąć tylko za pomocą zupełnie nowej metody, którą Platon metaforycznie określił „drugim żeglowaniem”.
„Drugie żeglowanie” jest żeglarską metaforą, określającą sytuację, w której statek, który nie ma wiatru w żaglach, napędzać trzeba wiosłami. Wiosłami tymi są dla Platona rozumowania i postulaty, za pomocą których próbował ująć prawdę rzeczy, opartą o naukę o ideach.
Pierwszy etap „drugiego żeglowania” sprowadza się do przyjęcia za podstawę solidnego postulatu, który polega na uznaniu za „prawdziwą przyczynę” rzeczywistości inteligibilnej, ujmowanej tylko intelektem i w konsekwencji na uznaniu, że prawdziwe jest to, co się z tym postulatem zgadza, a fałszywe to, co nie jest z nim zgodne. Ten pierwszy etap kończy się odesłaniem do nauk niepisanych. W celu obrony pierwszego etapu, czyli teorii idei, należy poszukiwać postulatów, coraz to wyższych i uzasadniających siebie nawzajem, aż do uzyskania postulatu adekwatnego - takiego, który nie potrzebuje już innego postulatu
(…)
… światu ruch harmoniczny, przezwyciężając w ten sposób chaotyczny ruch zasady materialnej. Demiurg stwarza ciała niebieskie jako boskie istoty żyjące i wieczne, które są obdarzone duszami rozumnymi, ściśle związanymi z duszą świata. Dusze ludzkie stwarza z resztek duszy wszechświata i dzięki temu czyni je nieśmiertelnymi.
Najwyższym Bogiem jest według Platona Demiurg, dobry w sensie osobowym. Idea Dobra…
… dotyczące idei - jako, że są one jedynym prawdziwym bytem, tylko one są poznawalne i tylko ich dotyczy wiedza. Świata zmysłowego dotyczyć może tylko mniemanie. Platon godzi dzięki teorii idei eleatów z Heraklitem - świat zmysłowy ma te cechy, które Heraklit i heraklitejczycy przypisywali całej rzeczywistości, natomiast świat idei ma cechy, które rzeczywistości przypisywali Parmenides i eleaci.
Postulaty…
… nie może być całkowitą racją istnienia siebie samego. To, co zmysłowe jest wytłumaczalne tylko przez to, co ponadzmysłowe, zniszczalne - przez niezniszczalne, zmienne - przez niezmienne, względne - przez absolutne, mnogie - przez jedno.
Należy jeszcze wziąć pod uwagę relacje, które zachodzą pomiędzy ideami a światem zmysłowym:
mimesis - naśladownictwa (to, co zmysłowe jest naśladownictwem tego, co inteligibilne…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)